„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości” – Józef Piłsudski

 


Małopolski Oddział Okręgowy PCK przygotowuje się do obchodów 100-lecia od kilku lat.  Działania prowadzone są dwutorowo – z jednej strony realizowane są projekty historyczne, podsumowujące działalność PCK na przestrzeni 100 lat, przypominamy fundamentalne wartości, które legły u podstaw powstania organizacji i postaci, które je ucieleśniają m.in. Książę Paweł Sapieha, gen Józef Haller, z drugiej strony bardzo mocno jako wspólnota regionalna pracujemy nie zapominając o tym, że celem istnienia organizacji jest aktywna obecność w życiu społecznym i  pełna realizacja misji na miarę wyzwań współczesności.

 

Dążenia te znalazły wyraz w Strategii Rozwoju MOO PCK na lata 2016-2020 pn. „Pamięć i Obecność”. Przesłanie płynące ze Strategii zobowiązuje nas nie tylko do uczczenia 100 lat historii Polskiego Czerwonego Krzyża (PAMIĘĆ), ale przede wszystkim do intensywnej pracy na rzecz dalszego rozwoju działalności i realizacji misji czerwonokrzyskiej we współczesnym świecie (OBECNOŚĆ).

 

Patronat Honorowy nad obchodami 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża w Małopolsce objęli:

PAWEŁ SAPIEHA

I PREZES POLSKIEGO TOWARZYSTWA CZERWONEGO KRZYŻA

 

 

 

Zarząd Małopolskiego Oddziału Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża, podjął uchwałę w sprawie ogłoszenia Roku 2015 – rokiem ks. Pawła Sapiehy w Małopolskim Oddziale Okręgowym Polskiego Czerwonego Krzyża. Książę Paweł Sapieha pełnił funkcję prezesa powstałego w roku 1891 Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża Mężczyzn i Dam dla Galicji, oraz był pierwszym prezesem powstałego w roku 1919 Polskiego Towarzystwa czerwonego Krzyża. Był zwolennikiem pracy organicznej i pracy u podstaw, co wprowadzał w zarządzanym przez siebie majątku. Gdy został prezesem Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża dla Galicji, całkowicie oddał się temu zadaniu, co było szczególnie widoczne w trakcie działań I wojny światowej. Rodzina Sapiehów przeniosła się wówczas z Siedlisk do Lwowa, gdzie książę organizował szpitale, sprowadzał pościel, bieliznę i leki dla rannych i chorych. Po odzyskaniu niepodległości, od 4 maja do 7 sierpnia 1919 roku, pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża.

.


 

GEN. JÓZEF HALLER

III PREZES POLSKIEGO TOWARZYSTWA CZERWONEGO KRZYŻA

 

Walne zebranie PCK w Warszawie 1926 r. Sala Wioślarzy, ul. Foksal. Na środku stołu znajduje się gen. Józef Haller. Fot. Archiwum ZG PCK.

 

Zarząd Małopolskiego Oddziału Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża, podjął uchwałę w sprawie ogłoszenia Roku 2017 – rokiem gen. Józefa Hallera w Małopolskim Oddziale Okręgowym Polskiego Czerwonego Krzyża. 100 lat temu, 4 czerwca 1917 r. dekretem prezydenta Francji powołana została Armia Polska we Francji, zwana też Błękitną Armią. Jej ostatnim dowódcą był wspomniany gen. Józef Haller. W uznaniu jego zasług i dla upamiętnienia tej rocznicy Senat RP ogłosił gen. Hallera patronem roku 2017.Gen. Józef Haller był trzecim prezesem Komitetu Głównego Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża, pełniąc funkcję w latach 1920 – 1926. Za jego prezesury zorganizowano w 192l roku pierwsze koła młodzieży Polskiego Czerwonego Krzyża. Władze PTCK upatrywały w tym ruchu młodzieżowym źródło wzmożonej twórczej aktywności w społeczeństwie, a szczególnie w dalszym rozwoju działalności PTCK, późniejszego PCK. Dało to podwaliny aktualnemu Ruchowi Młodzieżowemu Polskiego Czerwonego Krzyża. Ponadto, rozpoczęto wydawanie pisma „Młodzież Czerwonego Krzyża”, późniejszy „Czyn Młodzieży”.

Jego zasługi dla odzyskania niepodległości Polski i wkład dla rozwoju ruchu młodzieżowego PCK są nieocenione.

„Harcerz wie, że trzeba zawsze wytrwać i przetrwać, by nareszcie zwyciężyć, a nie tracić nadziei i nie mówić przedwcześnie, że wszystko stracone.”

gen. Józef Haller

.


HRABINA MARIA TARNOWSKA

WICEPREZES POLSKIEGO TOWARZYSTWA CZERWONEGO KRZYŻA

 

Zarząd Małopolskiego Oddziału Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża, podjął uchwałę w sprawie ogłoszenia Roku 2018 – rokiem hrabiny Marii Tarnowskiej w Małopolskim Oddziale Okręgowym Polskiego Czerwonego Krzyża.

Urodziła się w Milanowie, w majątku ojca Włodzimierza Światopełk-Czetwertyńskiego, weterana powstania styczniowego i Marii Wandy z hrabiów Uruskich. Otrzymała staranne wychowanie. Wydano ją za dyplomatę Adama hrabiego Tarnowskiego.

Była sanitariuszką podczas wojen bałkańskich oraz na froncie austriacko-rosyjskim I wojny światowej. W czasie wojny polsko-bolszewickiej była komendantem czołówki Czerwonego Krzyża. W 1923 została, jako pierwsza Polka, odznaczona medalem Florence Nightingale. Po wojnie weszła w skład zarządu Polskiego Czerwonego Krzyża. W 1942 została aresztowana i przez kilka miesięcy więziona na Pawiaku. Po zwolnieniu wstąpiła do konspiracji, uzyskała stopień porucznika AK, we wrześniu 1944 roku została awansowana do stopnia majora. Z racji wysokiej pozycji społecznej i doświadczenia delegowano ją do rozmów z Niemcami na temat ewakuacji ludności cywilnej, która umożliwiła wyprowadzenie w dniach 8-10 września 1944 z Warszawy 20-25 tysięcy osób, głównie kobiet, dzieci i starców. Brała udział również w negocjacjach kapitulacyjnych.

W 1945 została aresztowana przez Milicję Obywatelską pod zarzutem kolaboracji z Niemcami. Przez miesiąc przetrzymywano ją w Olkuszu. W latach 1946-1958 przebywała za granicą. Wróciła do kraju. Zmarła w Warszawie.

4 lipca 2016 została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, za wybitne zasługi w obronie suwerenności i niepodległości Państwa Polskiego.

Z dumą informujemy, że Patronat Honorowy nad obchodami 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża w Małopolsce objęli: 

 

 

Pan Witold Kozłowski – Marszałek Województwa Małopolskiego

 

 

 

 

Pan Piotr Ćwik – Wojewoda Małopolski

 

 

 

 

Pan Jacek Majchrowski – Prezydent Miasta Krakowa

 

 

 

 

Patronat Honorowy nad konferencją historyczną „Polski Czerwony Krzyż – 100 lat służby Ojczyźnie i ludziom”,
organizowaną z okazji 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża,
objął
prof. dr hab. med. Wojciech Nowak – Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego

Małopolski Oddział Okręgowy PCK przygotował specjalny okolicznościowy medal z okazji 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża. Rok 2019 w Małopolskim PCK będzie obfitował w różnego rodzaju wydarzenia, eventy, konkursy, pamiątki  związane z jubileuszem. Jedną z nich jest okolicznościowy medal.

Medal tworzony tradycyjną metodą rzeźbiarską, bity, posrebrzany, wykonany został w pracowni z wieloletnim doświadczeniem.

Na AWERSIE logo obchodów 100-lecia PCK w Małopolsce wraz z hasłem „… bo 100-lat to dobry początek” oraz datami 1919-2019. Na otoku umieszczono 7 zasad Ruchu Czerwonego Krzyża.

Na REWERSIE medalu podobizny patronów honorowych obchodów 100-lecia PCK w Małopolsce : Księcia Pawła Sapiehy, gen. Józefa Hallera, hr. Marii Tarnowskiej oraz nazwa oddziału na otoku.

Medal jest zamykany w eleganckim atłasowym pudełku koloru czerwonego. Do każdego egzemplarza przygotowany będzie indywidualny akt nadania, stylizowany, z okolicznościową pieczęcią lakową.

Medal nadaje się osobom (członkom Polskiego Czerwonego Krzyża, wolontariuszom, pracownikom, sympatykom, przedstawicielom administracji publicznej, organizacji publicznych oraz biznesu), a także jednostkom organizacyjnym MOO PCK, instytucjom publicznym i podmiotom gospodarczym zaangażowanym w działalność Małopolskiego Oddziału Okręgowego PCK.

Medal nadaje Prezes Małopolskiego Oddziału Okręgowego PCK wraz z prezesem jednostki organizacyjnej lub podstawowej MOO PCK, która wnioskowała o nadanie medalu.

Więcej informacji na temat medalu znajduje się w oddziałach rejonowych Małopolskiego OO PCK lub u Pani Ewy Dudek, tel. 12/ 421 91 15, e-mail:krakow@pck.org.pl

Zasady nadawania medalu określa UCHWAŁA ZARZĄDU MOO PCK

 

Patronat Honorowy nad obchodami 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża w Małopolsce objęli:

Trwa społeczna akcja przyjmowania pamiątek historycznych „Pomóż poskładać naszą historię” organizowana przez Małopolski Oddział Okręgowy Polskiego Czerwonego Krzyża. Celem jest pozyskanie muzealiów do nowo tworzonej Stałej Wystawy Historycznej z okazji 100-lecia istnienia organizacji, przypadającego na rok 2019.

Czekamy na najrozmaitsze obiekty o wartościach historycznych, także związane z osobistymi losami darczyńców i ich rodzin. Szczególne znaczenie mają dla nas  wspomnienia związane z historią Polskiego Czerwonego Krzyża. Zainteresowani jesteśmy również przedmiotami codziennego użytku, fotografiami, pocztówkami, dokumentami, listami i pamiętnikami, prasą – a także elementami ubioru, i wyposażenia medycznego, zabytkowymi urządzeniami, wyrobami rzemieślniczymi i artystycznymi świadczącymi o historii PCK – mówi Mieczysław Kurek Prezes Małopolskiego Oddziału PCK.

 

Otrzymane pamiątki wejdą w skład tworzącej się kolekcji Stałej Wystawy Historycznej. Część ofiarowanych przedmiotów trafi na wystawę stałą, a wszystkie inne dary zostaną należycie zabezpieczone z myślą o badaczach przeszłości i przyszłych wystawach czasowych. Osoby zainteresowane przekazaniem pamiątek mogą zgłaszać się osobiście, telefonicznie, bądź mailowo. Prosimy kontaktować się z nami pod numerem telefonu: 572-341-845, (12) 422 91 15 – wew.34 lub e-mailem: 100lat@pck.org.pl.

 

Istnieje możliwość odbioru osobistego plakatów reklamowych kampanii przez osoby prywatne bądź instytucje (ul. Studencka 19, I piętro, pokój po lewej stronie). Zapraszamy do kontaktu.

Co już udało nam się zebrać można zobaczyć w programach TVP Kraków, Gość dnia oraz Kronika Krakowska.

Kronika Krakowska, Małopolskie PCK gromadzi pamiątki.

 

Gość dnia 6.11.2018

 

Patronat Honorowy nad obchodami 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża w Małopolsce objęli:

Polski Czerwony Krzyż
Małopolski Oddział Okręgowy Polskiego Czerwonego Krzyża

zaprasza na konferencję pod patronatem Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego
Pana prof. dr hab. med. Wojciecha Nowaka
oraz

Prezesa Polskiego Czerwonego Krzyża Pana Stanisława Kracika

z okazji
100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża pt.
„ Polski Czerwony Krzyż – 100 lat w służbie Ojczyźnie i ludziom”

Polski Czerwony Krzyż, który w 2019 roku obchodzi 100-lecie swojego istnienia,  jest najstarszą i najbardziej wszechstronną organizacją  humanitarną  w Polsce. Celem planowanej konferencji jest podsumowanie i prezentacja dorobku oraz realizacja misji na przestrzeni 100 lat, jak również budowanie wizerunku Polskiego Czerwonego Krzyża jako jednej z niewielu organizacji w Polsce, o tak długiej historii, ale też organizacji, która ją szanuje i potrafi z niej czerpać siłę do współczesnych działań. Pragniemy zachęcić naukowców, reprezentujących różne dziedziny nauki, do podjęcia interdyscyplinarnej refleksji na temat Polskiego Czerwonego Krzyża i jego działalności na przestrzeni wieku. Konferencja  będzie mieć charakter ogólnopolski, co mamy nadzieję – przełoży się na duże zainteresowanie społeczeństwa, a jubileuszowa publikacja związana z konferencją stanowić będzie ważny przyczynek do historii Polski niepodległej od 100 lat.

Data i miejsce konferencji: 14-15 listopada 2019 roku, Aula Nowodworskiego w Collegium Nowodworskiego, ul. Św. Anny 12, Kraków

Więcej na stronie konferencji http://konferencja100latpck.pl/

 

Patronat Honorowy nad obchodami 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża w Małopolsce objęli:

100-lecie Polskiego Czerwonego Krzyża jest wyjątkową okazją do odnowienia sztandaru oddziału – reprezentacyjnej  chorągwi naszej jednostki.

Pierwszy sztandar dla krakowskiego oddziału PCK nadany został w 1930 roku, a uroczystość jego poświęcenia i przekazania miała wyjątkową oprawę. Ceremonia odbywała się na Wawelu i uczestniczyli w niej przedstawiciele ówczesnych władz oraz Kościoła.

Uczestnicy uroczystości zebrani przed katedrą wawelską. Przemawia prezes krakowskiego oddziału PCK Jarosiński. Za stołem na prawo od mównicy siedzą: generał Stanisław Wróblewski, wiceprezydent Krakowa Piotr Wielgus, wojewoda krakowski Mikołaj Kwaśniewski, biskup Michał Godlewski. Źródło NAC Sygnatura: 1-C-856

Chorągiew z roku 1930 niestety nie zachowała się. Posiadany aktualnie przez Małopolski Oddział Okręgowy PCK sztandar pochodzi z 1960 roku i ma również wartość historyczną. W związku ze zbliżającym się jubileuszem zasadne jest, aby na kolejne 100-lecie, Polski Czerwony Krzyż w Krakowie wyposażony został w nowy proporzec, który będzie spełniał rolę symbolu i integrował środowisko czerwonokrzyskie w Małopolsce.

Uroczystość poświęcenia i nadania nowego sztandaru odbyła się 19 września 2019 roku na  Zamku Królewskim na Wawelu

 Historia symbolu, który powraca – relacja z uroczystości

 

Patronat Honorowy nad obchodami 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża w Małopolsce objęli:

W związku ze 100-leciem Polskiego Czerwonego Krzyża, Małopolski Oddział Okręgowy PCK podjął inicjatywę upamiętnienia gen. Józefa Hallera jako prezesa Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża i społecznika oddanego pomocy potrzebującym, poprzez wmurowanie okolicznościowej pamiątkowej tablicy  w Kościele Św. Agnieszki w Krakowie, gdzie Generał jest pochowany.

Uroczystość osłonięcia tablicy odbyła się 9 czerwca 2019 roku o godz. 13.00

Relacja z uroczystości

Patronat Honorowy nad uroczystością objął bp polowy Wojska Polskiego Józef Guzdek

Generał Józef Haller, III prezes Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża.

W latach 1920-1926 generał pełnił funkcję prezesa Komitetu Głównego Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża. Euforia, jaka panowała wokół PTCK przy pełnym poparciu moralnym i materialnym całego polskiego społeczeństwa podczas wojny polsko-bolszewickiej, z chwilą jej zakończenia bardzo zmalała. Nadszedł okres bardzo niebezpieczny dla rozwoju działalności polskiej organizacji czerwonokrzyskiej. Józefowi Hallerowi udało się jednak przeprowadzić polską organizację czerwonokrzyską przez trudny dla Polski czas, kiedy na jej granicach trwały niepokoje, a lud śląski walczył o przyłączenie Śląska do Macierzy. Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża brało bezpośredni udział w likwidowaniu skutków wojen, akcji zbrojnych i różnego rodzaju zagrożeń dla odradzającej się niepodległości Polski. Był to ze strony PTCK ogromny wysiłek organizacyjny i materialny, mimo to organizacja spełniła oczekiwania społeczeństwa polskiego. Z tego też względu, prezesura gen. broni Józefa Hallera przypadła dla Polskiego Czerwonego Krzyża na bardzo trudny okres. Ratunkiem jak uważano we władzach Stowarzyszenia, miało być pozyskanie prezesa o znaczącym autorytecie moralnym. Takim autorytetem był właśnie gen. broni Józef Haller. Dzięki społecznemu zaangażowaniu z jego strony i licznych wizytacjach jednostek organizacyjnych PTCK na terenie całego kraju „starzy” działacze stopniowo powracali do pracy społecznej. Także społeczeństwo polskie (jego bogatsi przedstawiciele), chętniej udzielało pomocy materialnej na rzecz PTCK.

Za jego kadencji, Komitet Główny PTCK uchwalił zasady działalności, które sprowadziły się do następujących obowiązków: niesienie odpowiedniej pomocy wojsku i cierpiącej ludności, opracowanie planu działania podczas wojny, wyszkoleniu personelu, gromadzeniu materiałów i urządzeń, współpracy z władzami rządowymi nad podniesieniem zdrowotności wśród społeczeństwa. Ponadto, prowadzono szpitale, sanatoria, przychodnie przeciwgruźlicze, organizowano akcje rozdawania żywności, przewożono jeńców, przekazywano korespondencję oraz zarządzano Biurem Informacyjno – Wywiadowczym PTCK, w którym kierowano rejestracją zmarłych i rannych żołnierzy oraz prowadzeniem poszukiwań na prośbę rodzin.

Za prezesury gen. Józefa Hallera zorganizowano w 1921 roku pierwsze koła młodzieży Polskiego Czerwonego Krzyża. Władze PTCK upatrywały w tym ruchu młodzieżowym źródło wzmożonej twórczej aktywności w społeczeństwie, a szczególnie w dalszym rozwoju działalności PTCK, późniejszego PCK. Dało to podwaliny aktualnemu Ruchowi Młodzieżowemu Polskiego Czerwonego Krzyża. Ponadto, rozpoczęto wydawanie pisma „Młodzież Czerwonego Krzyża”, późniejszy „Czyn Młodzieży”.

Gen. Józef Haller długo przewodniczył Stowarzyszeniu, znacznie dłużej niż jego poprzednicy, bo prawie przez 6 lat, mimo że ówczesne elity polityczne swymi sporami nie stwarzały atmosfery do działalności obywatelskiej. Generał był wspaniałym wojskowym i mistrzem w sztuce wojennej. Prezesem Komitetu Głównego Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża zapewne byłby o wiele dłużej, gdyby nie jego decyzja odejścia 31.07.1926 roku w stan spoczynku. Wówczas też przestał pełnić funkcję prezesa KG PTCK.

Gen Haller zmarł na emigracji 4 czerwca 1960 w wieku 86 lat. Został pochowany na cmentarzu Gunnersbury. Dzięki inicjatywie polskich harcerzy z 58 TDHP „Biali” jego prochy wróciły 23 kwietnia 1993 do Polski i 15 maja spoczęły w krypcie w kościele garnizonowym św. Agnieszki w Krakowie.

Więcej o gen. J Hallerze w artykule

Patronat Honorowy nad obchodami 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża w Małopolsce objęli:

Miłośników historii Polskiego Czerwonego Krzyża oraz pozostałych pasjonatów działalności naszej organizacji zapraszamy do udziału w Historycznej Grze Miejskiej pn. “100 lat w jeden dzień – śladami historii Polskiego Czerwonego Krzyża w Krakowie”, która odbędzie się w dniu 18 czerwca 2019 roku.

Bardzo liczymy na Państwa udział w tym wyjątkowym wydarzeniu, związanym z obchodami 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża w Krakowie. Trasa gry poprowadzi Was ulicami Starego Miasta w Krakowie, przez kolejne miejsca istotne z punktu widzenia działalności i historii PCK. Jakie to miejsca? Odgadnięcie ich znaczenia to pierwsze zadanie uczestników Gry; mogą oni rozwiązać je jeszcze przed startem, korzystając z literatury zawierającej opisy miejsc i wydarzeń oraz postaci z nimi związanych.

Szczegółowy regulamin oraz dokumenty do pobrania znajdują się pod linkiem

Gra Miejska „100 lat w jeden dzień”

***

Młodzież Polskiego Czerwonego Krzyża zakosztowała stuletniej historii Stowarzyszenia w jednym dniu – 18 czerwca 2019 r., podczas historycznej gry miejskiej pn. 100 lat w jeden dzień – śladami historii Polskiego Czerwonego Krzyża w Krakowie. 

            10 miejsc na mapie miasta związanych z działalnością organizacji stało się stacjami i punktami kontrolnymi, które uczestnicy mieli odnaleźć i odwiedzić w trakcie Gry. Wolontariusze odgadywali znaczenie historyczne poszczególnych lokacji, odpowiadali na pytania dotyczące początków i nowoczesności Polskiego Czerwonego Krzyża, a także rozwiązywali zadania praktyczne.

Dziękujemy wszystkim uczestnikom Gry.

W Historycznej Grze Miejskiej pn. 100 lat w jeden dzień – śladami historii Polskiego Czerwonego Krzyża w Krakowie zwyciężyły:

I miejsce ex aequo – wolontariusze Grupy SIM Lubuskiego Oddziału  Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża oraz Oddział Rejonowy w Tarnowie Małopolskiego Oddziału Okręgowego PCK

II miejsce – wolontariusze Grupy SIM Lubelskiego Oddziału Okręgowego PCK

III miejsce – wolontariusze Grupy SIM Mazowieckiego Oddziału Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża

IV miejsce – zespół XII Liceum Ogólnokształcącego im. C. Norwida w Krakowie

V miejsce – wolontariusze Grupy SIM Warmińsko – Mazurskiego Oddziału Okręgowego PCK

Zapraszamy do zapoznania się z galerią zdjęć oraz relacją z wydarzenia:

Gra o historię, nowoczesność, integrację i zaangażowanie.

Studiujemy historię nie po to, aby wiedzieć jak się zachować lub jak osiągnąć sukces,

ale aby dowiedzieć się kim jesteśmy.

prof. Leszek Kołakowski


OSOBY

MIEJSCA

WYDARZENIA

WYWIADY

HISTORIA CZERWONEGO KRZYŻA NA ŚWIECIE

Przez najbliższy i kolejny jubileuszowy rok zbierzemy tu 100 różnych ciekawostek dotyczących Polskiego Czerwonego Krzyża. Zapraszamy do lektury.


21. Czy wiesz, że Wojciech Kossak, malarz batalista, ale także żołnierz armii austriackiej, poświęcił kilka swoich obrazów sanitariuszkom Czerwonego Krzyża?

Wojciech Kossak (1856-1942)  znany jest przede wszystkim jako twórca obrazów o charakterze historycznym i batalistycznym. Malował sceny wielkich bitew, konie, wielkie armie, ale także portrety i sceny rodzajowe. Wiele jego obrazów poświęcone zostało tematyce powstań oraz Wielkiej Wojny, w której brał również czynny udział jako żołnierz armii austriackiej. Na kilku jego obrazach znalazły się sceny związane z rannymi żołnierzami, którym pomocy udzielają sanitariuszki bądź siostry zakonne. Z punktu widzenia historii naszej organizacji ważne są dwa płótna przedstawiające sanitariuszki Czerwonego Krzyża.

Pierwszym dziełem  jest „Ranny żołnierz” datowany na 1915 rok. Obraz przedstawia sanitariuszkę Czerwonego Krzyża prowadzącą żołnierza z zabandażowanymi oczami. Na drugim planie malarz umieścił obraz zniszczeń wojennych, zrujnowane domostwo, z którego pozostał tylko komin oraz martwego konia. Wojciech Kossak uczestniczył w wojnie jako żołnierz, ale przyglądał się jej także jako malarz. Przerażała go jej pożoga, zniszczenia jakie niesie i okrucieństwo. W listach do żony pisał „Straszna, okropna wojna, widziałem dość, zupełnie dość. Potworna, ohydna rzecz”. (W. Kossak, Listy do żony i przyjaciół (1883-1942), Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1985.)

Wojciech Kossak, Ranny żołnierz, 1915r

Drugim ważnym obrazem, który powstał zapewne pod wpływem własnych doświadczeń wojennych Kossaka jest płótno „Piekło Karpackie – Dolor et Caritas” datowane również na rok 1915.

Artysta przedstawił na nim sanitariuszkę Czerwonego Krzyża opatrującą ciężko rannego żołnierza. Na pionowej osi kompozycji wnętrze lazaretu przekształca się w malowane szybkimi pociągnięciami pędzla korony świerków, zza których otwiera się widok na otwartą przestrzeń. Pośród zasieków z drutu kolczastego, w zimowej scenerii rozgrywa się bitewna scena. Na zbroczonym krwią śniegu leżą ciała poległych, po których depczą żołnierze z bagnetami. To obraz piekła wojennego, od którego nie może uwolnić się ranny żołnierz. Kossak, jako żołnierz,  był uczestnikiem walk na Przełęczy Dukielskiej w zimie na przełomie roku 1914 i 1915 i zapewne to właśnie osobiste doświadczenia skłoniły go namalowania tego obrazu. Pogoda w owym okresie była bardzo zmienna, po gwałtownych mrozach następowały nagłe odwilże, podczas których drogi górskie zamieniały się w rwące potoki, aby późnym wieczorem znów pokryć się lodem. Brak ciepłej strawy, mróz i dojmujący ziąb, zamiecie śnieżne powodowały, że żołnierze umierali nie tylko wskutek walk z nieprzyjacielem, ale także z powodu odmrożeń, zapalenia, płuc, gangreny. Taki właśnie obraz piekła wojennego przedstawia drugi plan obrazu. Ranny żołnierz nie może uwolnić się od tej wizji, ulgę w cierpieniu stara się przynieść mu sanitariuszka.  Znaczący się tutaj także napis, znajdujący się w centrum obrazu, który wyraża myśli stojącej u głowy żołnierza dziewczyny ze znakiem Czerwonego Krzyża na rękawie fartucha:
„RANY OBMYWAĆ, NĘDZĘ ŁAGODZIĆ
DUSZE UKRZEPIAĆ I PODNOSIĆ,
WŁASNEGO SERCA KRWIĄ BLIŹNIEMU SŁUŻYĆ,
NIECH BĘDZIE NASZEM HASŁEM,
NA CHWAŁĘ BOGU, LUDZIOM NA ULGĘ  I POŻYTEK”.

Wojciech Kossak, Piekło Karpackie – Dolor et caritas, 1915 r.

 

Trzecim ważnym dziełem jest płótno tytułowane Czy szybko w pole wyruszę? (Darf Ich bald zu Front zurück? = Szabad e már a harczba vissza menni?) z datą 1915 r. Obrazek ten najbardziej znany jest dzięki pocztówkom wydawanym przez krakowskie Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich w czasie I wojny. Obraz przedstawia zatroskanego rannego żołnierza opatrywanego przez sanitariuszkę Czerwonego Krzyża. Wskutek odniesionych ran żołnierz opuścić musiał pole walki i teraz jego myśli błądzą wokół sposobu jak najrychlejszego powrotu między towarzyszy.

Wojciech Kossak, Czy szybko w pole powrócę?, 1915 r

Kolejnym ważnym dziełem malarskim Wojciecha Kossaka jest obraz „Ranny legionista” datowany na 1919 rok. Na pierwszym planie obrazu ranny, zaopatrzony już sanitarnie żołnierz wraz ze swym koniem, a w dali postać sanitariuszki zajętej udzielaniem pomocy grupie żołnierzy. Nad nimi flaga z czerwonym krzyżem, znacząca to miejsce jako wyjątkowe, gdzie niesiona jest pomoc rannym. Ważna jest także odręczna dedykacja autora u dołu płótna: „Wojciech Kossak – Czerwonemu Krzyżowi, 1919″.

Wojciech Kossak, Ranny legionista , 1919. Źródło: https://polona.pl/item/ranny-legionista-fotografia-obrazu-wojciecha-kossaka-dedykowanego-czerwonemu,NzQyMTM2NjU/0/#info:metadata

Nie sposób nie wspomnieć przy tej okazji także o innym, ważnym dla Małopolskiego Oddziału PCK, obrazie Kossaka zatytułowanym „Gwiazdka żołnierska”. Obraz przedstawia zimowy, wigilijny wieczór i wypatrujących pierwszej gwiazdki żołnierzy w przyfrontowych okopach oraz grupę zebranych nad choinką żołnierzy. Na płótnie nie ma nigdzie znaku czerwonego krzyża, ale obraz i jego reprodukcja ma swoją ważną historię.

Olejna replika obrazka pędzla Wojciecha Kossaka z 1915 roku ostemplowanego znakiem Lwowskiego Sanatorium Czerwonego Krzyża znajduje się w zbiorach oddziału PCK w Krakowie na ul. Studenckiej.

Wojciech Kossak, Gwiazdka żołnierska, 1815 r.

Pod obrazkiem znajduje się tekst pisany ręcznie : „Malował Wojciech Kossak w Krakowie w r. 1915 na obstalunek mój jako ówczesnego Prezydenta Stow. Czerw. Krzyża w Galicji. Oryginał ofiarowaliśmy mrs Mary Cardesa w dowód wdzięczności za wydatną pomoc w zorganizowaniu grupy chirurgicznej prof. dra Rutkowskiego”. Odręczny tekst napisał ówczesny prezes Stowarzyszenia książę Paweł Sapieha. Autentyczność jego pisma potwierdziła w obecności Sióstr Dominikanek jego wnuczka Maria Osterwa – Czekaj.

Obraz powstał na zamówienie Księcia Pawła Sapiehy, a obdarowana nim została Mary Cardesa,  żona amerykańskiego charge d’affaires w Wiedniu, współpracująca z austriackim Czerwonym Krzyżem działającym pod patronatem następcy tronu arcyksięcia Franciszka Salwatora. W czasie I wojny światowej Maria Cardesa poparła inicjatywę wybitnego chirurga krakowskiego prof. Maksymiliana Rutkowskiego utworzenia przyfrontowej grupy lekarsko – pielęgniarskiej. Dzięki jej pomocy udało się stworzyć kompletnie wyposażony szpital polowy z salą operacyjną, znaczną ilością łóżek, bielizny operacyjnej i pościelowej, kuchnią oraz zapasami. Szpital otrzymał również z wiedeńskiej centrali trzy samochody sanitarne. Reprodukcja obrazu Kossaka trafiła za pośrednictwem Księcia Pawła do Sanatorium Czerwonego Krzyża we Lwowie, a potem do Krakowa i dziś stanowi cenną pamiątkę w zbiorach Małopolskiego Oddziału PCK.

22. Czy wiesz, że Polski Czerwony Krzyż zamówił produkcję własnych samolotów sanitarnych, które miały być wykorzystywane do transportu sanitarnego na wypadek wojny?

W 1936 roku dowództwo Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych i Polski Czerwony Krzyż (PCK) zamówiły w Lubelskiej Wytwórni Samolotów (LWS) nowoczesny i funkcjonalny samolot sanitarny. Samolot ten miał być przystosowany do lądowania i startu z prowizorycznych lądowisk trawiastych o niewielkich rozmiarach.

Wstępny projekt samolotu opracował inż. Zbysław Ciołkosz na początku 1936 roku. Samolot otrzymał oznaczenie LWS-2. Miał on układ górnopłata zastrzałowego, silnik gwiazdowy i kabinę zakrytą dla czterech osób. Po zatwierdzeniu tego projektu konstrukcję samolotu LWS-2 wykonali w 1937 roku inż. Jerzy Teisseyre i inż. Janusz Lang.

Zarząd Główny Polskiego Czerwonego Krzyża zamówił w Lubelskiej Wytwórni Samolotów dwa prototypy – jeden do prób statycznych, drugi do prób w locie. Już jesienią 1937 roku prototypy były gotowe, jeden z nich opatrzony znakami rejestracyjnymi SP-ATP został oblatany na lotnisku fabrycznym przez pilota – oblatywacza Władysława Szulczewskiego. Podczas prób w locie prototyp samolotu LWS-2 okazał się udaną konstrukcją, miał dobre właściwości pilotażowe i osiągi oraz, co było bardzo ważne w tym samolocie, krótki start i lądowanie uzyskane dzięki dużej mechanizacji skrzydeł wzorowanej na konstrukcji płata samolotu RWD-9. Następnie samolot przeszedł próby w Instytucie Technicznym Lotnictwa w Warszawie, gdzie potwierdziły się jego zalety i został on dopuszczony do eksploatacji jako samolot sanitarny.

Samolot sanitarny LWS-2, SP-ATP. (Źródło: www.samolotypolskie.pl via Konrad Zienkiewicz).

Konstrukcja samolotu LWS-2 była funkcjonalna – przystosowana do zadań jakie miał wykonywać. Kabina samolotu  była zakryta, z przodu z lewej strony był fotel pilota, za pilotem apteczka i miejsce dla lekarza z rozkładanym stolikiem, a dalej miejsce dla 2 chorych na noszach. Drzwi na nosze znajdowały się w dolnej lewej części kadłuba.

Pomimo dobrych osiągów, a także sukcesów międzynarodowych – samolot w dniach 1 – 4 lipca 1938 roku wziął udział w Międzynarodowym Konkursie Lotnictwa Sanitarnego w Esch w Luksemburgu, gdzie zajął pierwsze miejsce za najlepsze urządzenie kabiny dla rannych – nie uruchomiono jednak jego produkcji seryjnej, pomimo że PCK zamówił 6 egzemplarzy tego samolotu. Zbudowano tylko zamówione przez PCK dwa prototypy, z tym że tylko jeden był przystosowany do lotu.

Samolot pozostawał w posiadaniu wojska. We wrześniu 1939 r. samolot znajdował się w CWL-2 w Krośnie, lekko uszkodzony, dostał się w ręce Niemców. Dalsze jego losy nie są znane.

Fragment pokazu na Polu Mokotowskim – samolot sanitarny LWS-2 podczas lotu. Źródło: NAC- 1-W-3080-2

Przekazanie wojsku samolotów sanitarnych Lublin R-XVI i LWS-2 ufundowanych przez PCK
Opis obrazu: Wiceminister spraw wojskowych gen. Aleksander Litwinowicz (stoi bokiem, w środku, na pierwszym planie) w otoczeniu m.in. : gen. Stanisława Roupperta (1. z lewej) przy jednym z samolotów LWS-2. 1938 r, Źródło: NAC-1-W-3080-3

23. Czy wiesz, że początkowo oddawanie krwi było odpłatne, a początki honorowego, nie płatnego krwiodawstwa wiążą się z działalnością Polskiego Czerwonego Krzyża?

W niepodległej Polsce, po 1919 roku, bardzo intensywnie podobnie jak w całej Europie rozwijała się wiedza naukowa nt. transfuzji krwi. Początki temu dało odkrycie grup krwi w roku 1901 przez Austriaka Karla Landsteinera  (1868-1943) patologa i immunologa, późniejszego laureata Nagrody Nobla w roku 1930.  Karl Landsteiner dowiódł że krew w naszych żyłach różni się i oznaczył trzy jej rodzaje: A, B i C (dziś grupa „C” oznaczana jest jako „0”). Badacz z Austrii ustalił także, że transfuzja krwi pomiędzy grupami grozi śmiertelnymi skutkami – powoduje zniszczenie krwinek. Dzięki jego ustaleniom już 1907 roku udało się z sukcesem przetoczyć krew. Natomiast to Ludwik Hirszfeld wraz z Emilem von Dungernem stworzył podstawy nauki o grupach krwi, wprowadzając znane dzisiaj oznaczenie symbolami A, B, AB, i 0, co następnie w 1928 roku przyjęto na całym świecie.

Ludwik Hirszfeld (1884-1954) z pochodzenia był Polakiem  urodził się w Warszawie, gimnazjum ukończył w Łodzi w 1902 r., medycynę studiował w Würzburgu. Od 1907-1911 r. pracował jako asystent w Instytucie Badania Raka w Heidelbergu. Lata 1911-1914 spędził w Zurychu, habilitując się w 1914 r. Lata I wojny światowej spędził w armii serbskiej w której rozwinął swój talent organizacyjny i naukowy. Zapoczątkował wtedy różnokierunkowe badania naukowe, które kontynuował on sam i inni na całym świecie. Po wojnie wrócił do Polski, gdzie od 1921 do 1926 r. kierował warszawskim Zakładem Badania Surowic, a od 1926 do 1939 r. był dyrektorem Działu Bakteriologii i faktycznym kierownikiem naukowym Państwowego Zakładu Higieny. Dzięki niemu bardzo intensywnie rozwijała się w międzywojennej Polsce wiedza nt. krwiolecznictwa.

Prof. Ludwik Hirszfeld. Fot. archiwum rodzinne Joanny Kiełbasińskiej-Belin, Fot. za https://dzieje.pl/ksiazka/historia-jednego-zycia

W Europie i na świecie  doświadczenia dotyczące transfuzji krwi zdobyte w czasie I wojny światowej podsumowano w publikacjach i podczas specjalistycznych spotkań naukowych po jej zakończeniu. Transfuzjologia była tą dziedziną nauki, która bardzo intensywnie się rozwijała. W Polsce w pracach badawczych wyróżniały się Lwów i Warszawa, a także Kraków, gdzie także dokonywano przetoczeń krwi. W miastach tych pracowali lekarze, którzy wykonywali transfuzje krwi i ogłaszali swoje osiągnięcia w prasie medycznej polskiej i zagranicznej. We Lwowie działał Hilary Schramm, który sam praktykował przetaczanie krwi i zachęcał do tego swoich asystentów. Do czołowych polskich autorytetów w dziedzinie transfuzjologii tego okresu należeli Ludwik Hirszfeld, lekarze wojskowi: Sokołowski, Szarecki, Levittoux, oraz liczna rzesza lekarzy cywilnych: Rutkowski, Zaorski, Laskownicki, Dobrzaniecki, Popielski, Klein, Rzepecki, Schwartz. Lekarze polscy czynnie uczestniczyli w zjazdach międzynarodowych poświęconych transfuzji krwi w 1935 i 1937 roku. Publikowali swoje prace w prasie polskiej i zagranicznej.

Transfuzja bezpośrednia krwi wykonana w 1914 roku,w czasie I wojny światowej we francuskim szpitalu l’Hôpital de Biarritz metodą łączenia naczyń krwionośnych. W tym szpitalu wykonano w ciągu 1914 roku 44 takie zabiegi Źródło zdjęcia: http://www.adsbcl.com/site/histoire_transfusion_sanguine.php, pobrano dnia 20 10.2018

 

Bardzo ważnym ośrodkiem krwiolecznictwa w tym czasie był utworzony przez Polski Czerwony Krzyż w Warszawie w 1935 roku pierwszy w Polsce Instytut Przetaczania i Konserwacji Krwi (patrz Ciekawostka nr  11). Twórcą i dyrektorem Instytutu był dr Henryk Gnoiński.

W zakresie pozyskiwania dawców krwi  w latach dwudziestych ubiegłego wieku nie istniały żadne prawne regulacje. Krwiodawcy skupiali się wokół ośrodków, w których przeprowadzano transfuzje. Najczęściej o listy dawców (adresy, bardzo rzadko telefony kontaktowe) dbali lekarze wykonujący wspomniane zabiegi. W szpitalach wojskowych funkcjonowało rozwiązanie organizacyjne z czasu I wojny światowej, kiedy to lżej chorzy oddawali krew bardziej potrzebującym.  Dawców krwi organizowano również wśród personelu szpitala. W Warszawie powstała specjalna kampania krwiodawców złożona z osób personelu I Szpitala Okręgowego. Znamienne było, że w wojsku polskim krwiodawca po oddaniu krwi otrzymywał dwutygodniowy urlop, co zachęcało do ,,bezinteresownego” oddawania krwi. Natomiast w szpitalach cywilnych krew do przetoczeń w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku pochodziła od personelu, rodzin chorych oraz dawców płatnych (zorganizowanych w różny sposób). Zazwyczaj płatnymi krwiodawcami byli studenci, robotnicy, osoby bezrobotne. Dla niektórych było to jedyne źródło dochodu. Wzywano ich przez posłańca, rzadziej telefonicznie. Zawiadamiano o miejscu i czasie planowanej transfuzji krwi. Należy zwrócić uwagę, że najczęściej były to transfuzje bezpośrednie. Badania naukowe nad konserwacją krwi i przetaczaniem krwi konserwowanej były w fazie rozwojowej.

Ośrodki przetaczania krwi i ośrodki krwiodawców w Polsce dwudziestolecia międzywojennego funkcjonowały głównie w dużych miastach. W mniejszych miejscowościach, gdzie transfuzje wykonywano okazjonalnie, dawcami były zazwyczaj osoby z rodziny chorego lub personel szpitala. Ośrodki krwiodawców działały w Toruniu, Warszawie, we Lwowie, w Poznaniu przy szpitalach, w których przeprowadzano transfuzję. W Warszawie w 1933 roku funkcjonowały dwa ośrodki dawców płatnych. Jeden przy II Klinice Chirurgii i drugi jako Ośrodek Uniwersytecki, rekrutujący głównie studentów. Po 1935 roku zorganizowano dalsze ośrodki dawców krwi: Akademicki Ośrodek Dawców Krwi przy Kole Medyków Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego oraz Ośrodek Krwiodawców Akademii Koła Młodzieży PCK. Wreszcie od 1936 roku przy Szpitalu Głównym PCK istniał wspomniany już wcześniej, a prowadzony przez Bolesława Gnoińskiego, Instytut Przetaczania i Konserwacji Krwi oraz Ośrodek Krwiodawców zrzeszający około 180 osób. W Łodzi od 1935 roku działała Stacja Wypadkowa PCK, która udzielała pomocy na miejscu wypadku. Stacja posiadała ośrodek przetaczania krwi prowadzący badania, rejestrację, organizujący i pozyskujący dawców krwi. W Krakowie ośrodek krwiodawców istniał przy Klinice Chirurgicznej, w Gdyni szpital miejski korzystał z krwiodawców szpitala morskiego, w Poznaniu już przed 1933 rokiem istniał ośrodek krwiodawców przy VII Szpitalu Okręgowym.

Dr H. Gnoiński przy pracy w Instytucie Przetaczania i Konserwacji Krwi PCK, 1939 rok. Źródło: NAC 1-C-877-1

Należy podkreślić, że na początku każdy z lekarzy wykonujących transfuzje, był żywo zainteresowany łatwym dostępem do zdrowej krwi. Za transfuzję lekarzowi płacili pacjenci lub jego rodzina, a on sam rozliczał się z krwiodawcą. Powstawanie i funkcjonowanie ośrodków krwiodawców zwalniało lekarzy z niewdzięcznej i zwykle postrzeganej jako nieetycznej kwestii rozliczeń finansowych za krew.

W dwudziestoleciu międzywojennym w Polsce ceny krwi były umowne i wysokie. W 1933 roku w Warszawie za 1 cm³ krwi żądano 75 groszy. Dawca oddający 500 cm³ żądał zapłaty około 400 zł. Akademicki Ośrodek Krwiodawców pobierał 1 zł za 1 ml krwi. W 1934 roku w zależności od pory dnia lub nocy opłata wahała się od 100 do 150 złotych. Wynagrodzenie to pobierali lekarze wykonujący transfuzję, lub leczące instytucje. We Lwowie w latach trzydziestych żądano od 80 do 100 zł za 300 cm³ krwi. Jak już wspomniano, za krew płaciły rodziny chorego.

Pierwsze propozycje organizowania honorowego, nieodpłatnego krwiodawstwa krwi pojawiły się w Polsce na początku lat trzydziestych i formułowane były przez lekarzy wojskowych, mających doświadczenia z I wojny Sokołowskiego, Szareckiego. Nie było jednak większego zainteresowania tą formą ofiarności wśród potencjalnych dawców. Dyskutując nad problemem braku organizacji dawstwa krwi w Polsce, przywoływano rozwiązania funkcjonujące w innych krajach Europy. Postulowano, aby stworzyć rzesze dawców bezpłatnych, ochotniczo oddających krew na zasadach bezinteresownej służby społecznej. Wskazywano, że powinna się tym problemem zająć organizacja humanitarna, np. PCK. Proponowano również projekt ustanowienia odznak honorowych dla dawców krwi i specjalnych dyplomów, co miało podnieść prestiż ich posiadaczy. Takie oznaczenia nie były pomysłem oryginalnym, wcześniej funkcjonowały bowiem w Anglii i Holandii. Wydawanie odznak, legitymacji oraz prowadzenie ewidencji osób odznaczonych miało należeć do Izb Lekarskich, z ramienia Departamentu Służby Zdrowia Ministerstwa Opieki Społecznej. W publikacjach będących głosem w dyskusji w tym czasie, można znaleźć informacje, że w Londynie, Amsterdamie, Rotterdamie dawstwo krwi organizowane było przez Czerwony Krzyż, natomiast w Anglii oddawanie krwi było aktem dobroczynnym i nie wiązały się z nim gratyfikacje. Prezentowano organizację krwiodawców w Anglii jako służbę związaną z działalnością Czerwonego Krzyża, który skupiał honorowych darmowych dawców w uznaniu ofiarowując odpowiednie dyplomy i oznaki.

W Polsce przy Instytucie PCK od samego początku utworzono Ośrodek Krwiodawców Zawodowych oddających krew za opłatą oraz Ośrodek Honorowych Dawców Krwi. W 1938 roku pobrano od 812 członków 140 litrów krwi. Członkowie Ośrodka rekrutowali się ze środowisk akademickich i ochotniczych organizacji kobiecych.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego brakowało jednak w Polsce (podobnie jak w większości krajów europejskich) uregulowań prawnych na temat leczenia krwią. Problem dotyczył zarówno działań związanych z dawcami, jak i samą procedurą medyczną. Brakowało jednolitych przepisów centralnych, które byłyby wytycznymi dla lekarzy wykonujących przetaczanie krwi. Na całym świecie od końca lat dwudziestych próbowano rozwiązać ten problem, formułując odpowiednie przepisy w celu ujednolicenia kwestii związanych z krwiodawstwem i krwiolecznictwem. Pierwszym aktem prawnym w Polsce dotyczącym krwiodawstwa i krwiolecznictwa było Rozporządzenie Ministra Opieki Społecznej z dnia 5 sierpnia 1937 roku o krwiodawcach. Według niego, oddawać krew mogły wyłącznie osoby zarejestrowane w odpowiedniej instytucji upoważnionej do tego przez Ministerstwo Opieki Społecznej. Krwiodawca pozostawał pod stałym nadzorem komisji lekarskiej instytucji, w której był zgłoszony, był jednocześnie zobowiązany do informowania komisji o wszystkich objawach chorobowych, które u siebie zaobserwował. Mógł też zostać skreślony z rejestru instytucji według uznania wspomnianej komisji lekarskiej. W ustawie zawarto wzór legitymacji krwiodawcy, a także dokumentów potwierdzających wykonanie transfuzji. Legitymacja z fotografią była ważna 6 miesięcy (do następnego badania). Po zakończeniu transfuzji lekarz był zobowiązany wypełnić protokół przetoczenia krwi, którego wzór załączony został do ustawy. Dokument uzupełniono wzorem kartoteki rejestracyjnej dawców. Karty różniły się kolorem – w zależności od grupy krwi. Dawcy o grupie zero – posiadali karty białe, z grupą A – zielone, grupą B – brązowe, a AB – czerwone. Przepisom ustawy nie podlegały osoby oddające krew w nagłym przypadku, a także osobom najbliższym – krewnym i powinowatym. Chociaż ustawa nie regulowała szczegółów dawstwa krwi (wieku dawców, ilości oddawanej krwi, konieczności badań serologicznych, ceny krwi), była jednak pierwszą istotną próbą urzędowego uporządkowania chaosu i dotychczasowej dowolności organizacyjnej panującej na obszarze ówczesnej Polski.

Pierwszy akt prawny regulujący krwiodawstwo z 1937 roku.

Mimo upływu czasu i wzrostu zagrożenia państwa polskiego kolejną wojną, dawstwo honorowe w latach trzydziestych XX wieku istniało, ale było nadal okazjonalne. W lecie 1939 roku, gdy służby sanitarne gorączkowo przygotowywały się do wojny, jednym z kierunków działań były prace nad rozwinięciem honorowego krwiodawstwa. Akcja w Warszawie objęła studentów, członków PCK, kobiety z różnych organizacji, niezrzeszoną ludność Warszawy. Jednym z aktywnie uczestniczących w przygotowaniach był Ludwik Hirszfeld, który włączył się w prace organizacyjne związane z oddawaniem krwi. W nowo powstających punktach pobrań krwi prowadzono ewidencje dawców i ich badania – określano grupę krwi i wykonywano oznaczenie morfologii przyszłego dawcy. PCK prowadził w Warszawie punkt dla krwiodawców przy Al. Ujazdowskich 37 oraz w pracowni bakteriologicznej PCK przy ulicy Górnośląskiej.  W czasie wojny gwałtownie wzrosło zapotrzebowanie na krew. Masowo zgłaszać się zaczęli honorowi dawcy krwi, a jako pierwsze oddały krew sanitariuszki i pielęgniarki. W okresie Powstania Warszawskiego masowy, spontaniczny i bezinteresowny udział, w szczególności kobiet i młodzieży należy do najpiękniejszych kart historii Krwiodawstwa za pośrednictwem Polskiego Czerwonego Krzyża. Tej tematyce poświęcona zostanie jednak kolejna ciekawostka historyczna.

opracowano na podstawie.

dr Renata Paliga. Krwiolecznictwo i krwiodawstwo w medycynie polskiej XIX i XX wieku (1830-1951) od powstania listopadowego do utworzenia Instytutu Hematologii.

 

 

 

 

24. Czy wiesz, że honorowymi krwiodawcami w czasie II wojny światowej były najczęściej kobiety?

O krwiodawstwie kobiet mówi i pisze się nieczęsto, tym bardziej warto przypomnieć  okres II wojny światowej jako czas szczególnego zaangażowania kobiet do honorowego krwiodawstwa.

Przed II wojną światową w Polsce krwiodawstwo było odpłatne. Organizowane były ośrodki honorowych krwiodawców, m.in przez Polski Czerwony Krzyż,  ale ich działalność była marginalna w stosunku do płatnego krwiodawstwa. W lecie 1939 roku, w sytuacji zagrożenia wybuchem kolejnej wojny światowej, gdy służby sanitarne gorączkowo przygotowywały się do wojny, jednym z kierunków działań wszystkich instytucji były prace nad rozwinięciem honorowego krwiodawstwa. W  1939 roku akcja w Warszawie objęła studentów, członków PCK, kobiety z różnych organizacji, niezrzeszoną ludność Warszawy. W nowo powstających punktach pobrań krwi prowadzono ewidencje dawców i ich badania – określano grupę krwi i wykonywano oznaczenie morfologii przyszłego dawcy. PCK prowadził w Warszawie punkt dla krwiodawców przy Al. Ujazdowskich 37 oraz w pracowni bakteriologicznej PCK przy ulicy Górnośląskiej. Krew pobierano w godzinach dopołudniowych i po południu – aby sprostać zapotrzebowaniu. Ludwik Hirszfeld , bardzo zaangażowany wówczas w te prace, pisał w swoich wspomnieniach: „Kobiety z wyjątkową ofiarnością oddawały krew a nawet udawały się na najniebezpieczniejsze posterunki, ażeby krwią swoją ratować innych”. L. Hirszfeld, Historia jednego życia.

Od momentu wybuchu wojny o oddawanie krwi apelowały wszystkie organizacje, w tym Polski Czerwony Krzyż .  W niespotykanej do tej pory skali szerzyło się honorowe krwiodawstwo. Lawinowo tworzono punkty pobrań krwi w różnych instytucjach w Warszawie, prowadzono rejestry dawców i badano ich grupy krwi. W czasie kampanii wrześniowej w Warszawie Ludwik Hirszfeld tworzył honorowe krwiodawstwo złożone głównie z  kobiet.  Dawczynie krwi były ewidencjonowane, a spisy tworzono według adresów zamieszkania. Bardzo szybko jednak zniszczone zostały placówki służby zdrowia oraz Instytut Konserwacji i Przetaczania Krwi PCK, zapanował chaos organizacyjny, trwały walki i bombardowania. Warunki wojny i niedostatki zaopatrzenia medycznego wymusiły powrót do prostych rozwiązań organizacyjnych. Przetaczano krew świeżą metodą bezpośrednią od dawcy/dawczyni, który stawił się na wezwanie.

W czasie kampanii wrześniowej na terenie całej Polski pojawiały się w prasie apele nawołujące do oddawania krwi. Głównie do kobiet  zwracano się z odezwami, w których odwoływano się do poczucia obowiązku. W ogłoszeniu ze Lwowa czytamy: W chwili gdy Wasi mężowie i bracia oddają życie w obronie kraju, obowiązkiem Waszym jest czynić wszystko, co może pomóc im w walce o zwycięstwo. Możecie uczynić wiele. Setki, tysiące rannych może szybko wrócić do zdrowia, a często może uniknąć śmierci przez natychmiastowe przetoczenie krwi. Nie wolno, by krwi tej zabrakło. Dostarczyć jej musicie Wy, kobiety. Ofiara Waszej krwi dla Obrońców Ojczyzny jest Waszym obowiązkiem, takim samym obowiązkiem jak ten, który karze im iść i ginąć dla Wielkiej Sprawy.Ofiara krwi jest Waszym Obowiązkiem żołnierskim. […] Zgłaszajcie się tłumnie w stacji dawców krwi we Lwowie przy ul. Pijarów 4, w Klinice chorób wewnętrznych UJK między godz. 8-12. Zwracamy się z apelem do kobiet, bo większość młodych i zdrowych mężczyzn znajduje się pod bronią”.

,,Wiek Nowy” (Lwów) nr 11 z 11 września 1939, s.2.

Kolejnym okresem wzmożonego zapotrzebowania na krew i piękną kartą honorowego dawstwa krwi kobiet, było Powstanie Warszawskie.  Akcja uświadamiania społeczeństwa dotycząca oddawania krwi, prowadzona przed wojną przez PCK, liczne apele do kobiet o oddawanie krwi i działalność m.in. Ludwika Hirszfelda przyniosły pozytywne rezultaty. Nie brakowało w powstaniu krwi do przetoczeń, lecz odczuwano niedostatek sprzętu i odpowiednio wyszkolonego personelu medycznego. Pielęgniarki i sanitariuszki biorące udział w powstaniu (szacunkowo 5000), w tym liczne sanitariuszki Polskiego Czerwonego Krzyża,  oddawały krew potrzebującym w niewielkich ilościach za pomocą zwykłych strzykawek.  Krew podawana powstańcom należała głównie do kobiet – pielęgniarek i sanitariuszek.

Wyjatkowy opis zawarła we wspomnieniach jedna z uczestniczek powstania : W szpitalu leżało wówczas wielu rannych po dużym upływie krwi. Dr Bednarski zaproponował mi oddanie krwi dla któregoś z ciężko rannych powstańców. Zgodziłam się chętnie tym bardziej, że miałam popularną grupę ARh+. Krew oddałam trzykrotnie i byłam bardzo szczęśliwa, bo wszyscy trzej chłopcy czuli się coraz lepiej. Odwiedzałam ich często, zawsze entuzjastycznie witana, jako ich ,,krewna siostra”. Powstanie warszawskie i medycyna, wspomnienia lekarzy, medyków i sanitariuszek z Powstania Warszawskiego, ,,Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” suplement do CXXXVIII, nr 6/2002, Warszawa 2002, s. 28.

Podobne sytuacje miały miejsce w innych ośrodkach medycznych, szpitalach, punktach sanitarnych w czasie wojny i okupacji.

Okres II wojny światowej to wspaniała karta historii honorowego krwiodawstwa kobiet, w znacznym stopniu sanitariuszek Polskiego Czerwonego Krzyża oraz innych formacji wojskowych , w tym sanitariuszek i pielęgniarek Armii Krajowej , harcerek, sanitariuszek Polskiego Zielonego Krzyża, Gwardii Ludowej oraz Wojskowej Służby Kobiet.

Eugeniusz Lokajski – Opracowanie Zbiorowe (1 sierpnia 1957) Powstanie Warszawskie w Ilustracji, Warszawa: Wydanie Specjalne Warszawskiego Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”, ss. 41 http://www.szczep413.pl/galerie/powstanie/images/image_086.jpg.php http://zdjecia.polska.pl/katalog/galeria/slide,Sanitariuszki,pid,116775,gid,116746,cid,5483.htm?sh=3
Powstanie warszawskie: Wymarsz patrolu sanitarnego Wojskowej Służby Kobiet AK na ulicy Moniuszki 9, dnia 5 sierpnia 1944. Na zdjęciu od lewej: Elżbieta (Gabriela) Karska „Joasia” (ranna 7 IX na Nowym Świecie), szef sanitarny obszaru dr. Zofia Lejmbach „Róża” (ranna 7 IX w szpitalu przy ul. Chmielnej), Danuta Laskowska „Dorota”, NN „Małgorzata”, Halina Wojtczak-Fijałkowska „Halszka” (ranna 24 VIII w czasie ataku na Komendę Policji), Wanda Grochowska-Święcińska „Alicja”, dr. Danuta Staszewska „Marta” (zginęła 7 IX w czasie akcji na Nowym Świecie). Z boku idzie Melania Staniewicz–Wolska „Ewa–Samarytanka”.

fot. za https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Lokajski_-_Sanitariuszki_na_ulicy_Moniuszki_(1944).jpg

 

opracowano na podstawie.

dr Renata Paliga. Krwiolecznictwo i krwiodawstwo w medycynie polskiej XIX i XX wieku (1830-1951) od powstania listopadowego do utworzenia Instytutu Hematologii.

25. Czy wiesz, że Młodzież Polskiego Czerwonego Krzyża miała swój własny dekalog, czyli 10 przykazań jak postępować?

Z inicjatywy generała Józefa Hallera, Prezesa Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża w latach 1921-1926, niedługo po powstaniu organizacji, zaczęto organizować ruch młodzieżowy. Po zakończeniu I wojny światowej powstał problem co robić z młodzieżą, jak właściwie ukierunkowywać ją na podejmowanie działalności społecznej. PTCK wystąpiło z propozycją do nauczycieli, aby zachęcali młodzież do zrzeszania się i tworzenia kół młodzieży. Inicjatywa spotkała się z dużym zainteresowaniem i entuzjazmem, wszyscy poczuli się przydatni i potrzebni. Koła Młodzieży czerwonokrzyskiej powstawały spontanicznie zarówno w mniejszych jak i większych miastach. Zarząd Główny PTCK powołał we wrześniu 1921 roku specjalna Komisję ds. Kół Młodzieży, która zajmowała się pracą programową i kierowała działalnością komisji okręgowych w całym kraju. Działalność Kół Młodzieży PTCK opierała się regulaminach i materiałach opracowanych przez tę właśnie Komisję. Głównym hasłem przyświecającym działaniom młodzieży było „ Miłuj Bliźniego”. Komisja opracowała dla Kół Młodzieży także specjalny dekalog czyli 10 przykazań postępowania członka Koła. Pierwsza publikacja miała miejsce w „Myślach Przewodnich Młodzieży Czerwonego Krzyża” wydanych w 1925 roku.

Myśli Przewodnie Młodzieży Czerwonego Krzyża, 1925 r, Fot. MOO PCK

Dziesięć Przykazań Młodzieży Czerwonego Krzyża
1.„Będę usiłował całe życie pracować dla pięknych zasad Czerwonego Krzyża Młodzieży.
2. Nigdy nie splamię mego honoru narodowego żadnym brzydkim czynem. Rozumiejąc, że obowiązkiem członka Czerwonego Krzyża Młodzieży jest być dobrym obywatelem swego kraju.
3. Będę całe życie pracował nad tem, aby Ojczyzna moja była bezpieczna, szczęśliwa i bogata i będę szanował Jej prawa.
4. Będę dobrym synem , który kocha i szanuje swoich Rodziców i Opiekunów i będę zawsze starał się dopomagać im wedle możności.
5. Będę zawsze odnosił się do moich nauczycieli z szacunkiem i wdzięcznością za ich pracę nad mojem wychowaniem.
6. Nigdy nie pominę sposobności niesienia pomocy i pociechy sierotom, starcom i w ogóle każdemu, kto jej potrzebować będzie.
7. Będę zawsze odpłacać dobrem za zło, bo to jest cechą szlachetnego człowieka, którym chce być przez całe życie.
8. Będę zawsze mówić prawdę, choćby mnie miała spotkać przykrość, bo kłamstwo jest tchórzostwem.
9. Będę zawsze dobrym kolegą i wiernym przyjacielem.
10. Każdy mój obowiązek będę zawsze spełniał sumiennie i o ile będę mógł najlepiej”.

Dekalog Kół Młodzieży Czerwonego Krzyża z 1925 r.

 

Zmodyfikowana wersja dekalogu znalazła się potem na legitymacjach członków Kół Młodzieży PCK. Modyfikacji uległo hasło przewodnie „Miłuj Bliźniego – Bliźniemu służ”

Karta Członka Kół Młodzieży PCK z 1934 roku Źródło Wikipedia
https://pl.wikipedia.org/wiki/Polski_Czerwony_Krzy%C5%BC#/media/File:LegitymacjaPCK.jpg

Hasło przewodnie Kół Młodzieży po II wojnie światowej.

26. Czy wiesz, że w przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości 11 listopada 1918 roku, w każdym zaborze działały organizacje czerwonokrzyskie, które niosły pomoc rannym w czasie walk żołnierzom i ludności cywilnej?

Brak samodzielnego bytu państwowego uniemożliwiał utworzenie stowarzyszenia krajowego Czerwonego Krzyża na ziemiach polskich w okresie zaborów. Jednak w każdym zaborze istniały organizacje kierujące się w swojej działalności ideałami czerwonokrzyskimi. Zadaniem tych organizacji było także zachowanie tożsamości narodowej w zmieniających się warunkach społeczno-politycznych w naszej ojczyźnie.

Galicja- zabór austriacki

Najwcześniej organizacje takie powstały w Galicji, gdzie dzięki prowadzonej przez Austrię polityce ustępstw na rzecz swobód narodowych, panowały korzystne warunki do rozwoju organizacji społecznych tworzonych przez Polaków. Organizacje czerwonokrzyskie zajmowały się zarówno pomaganiem najbardziej potrzebującym i poszkodowanym, jak i szkoleniem personelu sanitarnego na potrzeby walki o niepodległość. Organizacje te wzięły udział w I wojnie światowej, zapewniając pomoc rannym i chorym żołnierzom i ludności cywilnej oraz stając się trzonem służby medycznej Legionów Polskich.

Przed 1891 r. działały w Galicji dwie organizacje o charakterze czerwonokrzyskim: Stowarzyszenie Patriotycznej Pomocy Czerwonego Krzyża Galicji oraz Krajowe Stowarzyszenie Dam Patriotycznej Pomocy Czerwonego Krzyża. W 1891 r. zjednoczyły

się one powołując Krajowe Stowarzyszenie Mężczyzn i Dam Czerwonego Krzyża w Galicji. Jego siedzibą był Lwów, a prezesem książę Paweł Sapieha. Filia stowarzyszenia działała w Krakowie. Na początku Wielkiej Wojny, za zgodą Austriackiego Czerwonego Krzyża, powołano do życia Galicyjskie Towarzystwo Pań i Panów Czerwonego Krzyża (później zmieniło nazwę na Stowarzyszenie). Towarzystwo było krajową, autonomiczną strukturą działającą w ramach Austriackiego Czerwonego Krzyża. Siedzibą był Lwów, natomiast w Krakowie działała jego ekspozytura.

Prezes Paweł Sapieha wraz z małżonką i członkami zarządu w biurze na ul. Basztowej 6 fot. za Nowości Ilustrowane 1916 r. fot. za Nowości Ilustrowane 1916 r.)

Odznaka pamiątkowa Galicyjskiego Czerwonego Krzyża.

Towarzystwo prowadziło głównie na Podkarpaciu szpitale, schroniska, a nawet sanatoria. Organizowało walkę z epidemiami chorób zakaźnych, akcje odczytowo-oświatowe i wydawało pismo „Walka o Zdrowie”. Pracami organizacji kierował książę Paweł Sapieha. Natychmiast po wybuchu I wojny światowej organizacje te przystąpiły do organizowania pomocy dla rannych i chorych żołnierzy i ludności cywilnej. Pod patronatem Galicyjskiego Towarzystwa Pań i Panów Czerwonego Krzyża i księcia Pawła Sapiehy działała w Krakowie Dworcowa Stacja Opatrunkowa, która w pierwszym okresie działań wojennych była centralnym punktem pomocy medycznej w Krakowie. Zadaniem stacji było udzielanie pierwszej pomocy rannym i chorym przywożonym z pola walki, zmienianie opatrunków, odstawianie ciężej rannych do miejscowych szpitali, ewentualnie wreszcie kierowanie ich do dalszego transportu w głąb monarchii.

Dworcowa Stacja Opatrunkowa w Krakowie: sanitariusze i pielęgniarki pomiędzy rannymi i chorymi na noszach; fotografia ze zbiorów Mniszek Zakonu Kaznodziejskiego w Krakowie.

 Koordynatorką stacji była Maria Epstein, a zespołem pielęgniarek i sanitariuszek kierowała Anna Rydel, która prowadziła również stację wypoczynkową dla żołnierzy. Opiekowano się jeńcami bez względu na ich pochodzenie. W prace Austriackiego Czerwonego Krzyża na froncie austriacko-rosyjskim zaangażowana była m.in. hrabina Maria Tarnowska.

Akcja rozwinęła się w latach 1916-1917, kiedy to Towarzystwo przejęło pod swoją opiekę sieć szpitali i sanatoriów położonych w miejscowościach słynących z wód leczniczych w niektórych miastach garnizonowych. W 1918 r. powstawać zaczęły punkty sanitarne na dworcach kolejowych, uzupełnione o sieć przychodni przeciwgruźliczych i przeciw wenerycznych. Prowadzono walkę z chorobami epidemicznymi.

Herbaciarnia Czerwonego Krzyża na stacji dworcowej w Nowym Sączu, lata 1914-1918, fot. za https://polona.pl/item/herbaciarnia-czerwonego-krzyza-w-nowym-saczu-labedienst-des-roten-kreuzes-in-neu-sandez,NzAxMjk1NjY/0/#info:metadata

Z inicjatywy Czerwonego Krzyża i dzięki wsparciu Mary Cardezzy, małżonki sekretarza ambasady amerykańskiej w Wiedniu i wielkiej przyjaciółki Polski, powołano również Grupę Chirurgiczną prof. Maksymiliana Rutkowskiego, która zapewniała pomoc medyczną Legionom Polskim.

Przedstawiciele lekarsko-pielęgniarskiej Grupy Chirurgicznej prof. UJ dra Maksymiliana Rutkowskiego (w środku) z asystentami lekarzami: Glatzelem, Kosińskim, Drobniewiczem i pielęgniarkami, od lewej: Marią Wiszniewską, Janiną Konopczewską, Marią Epstein i Zofią Kruk. Fot. ze zbiorów Sióstr Dominikanek w Krakowie.

Galicyjskie Towarzystwo korzystało ze wsparcia finansowego Austriackiego CK oraz pomocy osób dobrej woli. Przez cały czas Towarzystwo gromadziło środki i majątek, posiadało wiele placówek szczególnie na Podkarpaciu. Po zmianie nazwy na Krajowe Stowarzyszenie Czerwonego Krzyża we Lwowie, 26 lutego 1918 roku zakupiło nawet w Zakopanem od dra Andrzeja Chramca majątek, w którym urządzono szpital dla chorujących na gruźlicę legionistów. Była to najbogatsza organizacja humanitarna na ziemiach polskich.

Sanatorium Czerwonego Krzyża w Zakopanem, fot. MOO PCK z karty pocztowej

W Galicji działały w latach 1914–1918 również mniejsze organizacje humanitarne o charakterze czerwonokrzyskim, m.in.:

  • Krajowe Biuro Pielęgniarek Czerwonego Krzyża w Krakowie,
  • Komitet Opieki dla Żołnierzy Polskich we Lwowie,
  • Komitet Ratunkowy Powiatu Olkuskiego,
  • Towarzystwo Czerwonego Krzyża w Bielsku,
  • Komitet Pań Czerwonego Krzyża w Rzeszowie

Samarytanin Polski

W 1912 r. w Krakowie powstało stowarzyszenie Samarytanin Polski, powołane z myślą o kształceniu kadr sanitarnych dla potrzeb polskiego zrywu narodowego. Jego inicjatorem był dr Bolesław Wicherkiewicz, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zatwierdzony przez władze austriackie statut organizacji umożliwiał tworzenie kół terenowych w całej Austrii. Stowarzyszenie było więc obecne w Krakowie, Lwowie, Wiedniu, Pradze, a nawet w szwajcarskim Baden. Członkiem stowarzyszenia mogła być osoba, która wpłaciła składkę roczną w wysokości 1 korony i przeszkoliła kandydatów w zakresie pomocy rannym i chorym. Członkowie wspierający płacili rocznie 10 koron, natomiast członkowie założyciele jednorazowo 20 koron oraz byli zobowiązani do honorowej pracy na kursach sanitarnych.

W Krakowie kursy sanitarne prowadził dr Mieczysław Staszewski, chirurg. Uczestniczyły w nich licznie kobiety ze środowisk patriotycznej inteligencji i młodzieży skautowskiej. W ramach przygotowań kadr medycznych dla przyszłej wojny zorganizowano zespół lekarzy, który miał zająć się masowym szkoleniem sanitarnym na kursach w różnych miejscowościach. Tylko w samym Krakowie kurs pierwszej pomocy przeszło 1 000 osób. Uczestnicy kursów mogli korzystać ze specjalnego podręcznika pt. „Samarytanin”.

Stowarzyszenie współpracowało z organizacjami strzeleckimi. Godłem Samarytanina Polskiego był niebieski krzyż na białym polu.

Odznaka pamiątkowa „Samarytanina Polskiego” (fot. za Z. Abramek Powstanie i rozwój PCK 1912-1951.

 Już 22 sierpnia 1914 r. Samarytanin Polski podjął decyzję o objęciu opieką sanitarno-medyczną Legionów Polskich. Połączył się on z Komitetem Lekarskim w Krakowie, do którego z kolei dołączyli młodzi krakowscy medycy zaangażowani w Strzelecki Czerwony Krzyż. Samarytanin Polski przeszkolił tysiące sanitariuszek, sanitariuszy i pielęgniarek, które zasiliły legionowe lazarety i szpitale.

W czasie I wojny światowej Samarytanin organizował własne szpitale, gromadził środki finansowe, materiały sanitarne oraz sprzęt medyczny. Prowadził akcje szkoleniowe, tworzył w prywatnych domach specjalne lazarety dla chorych i rannych oraz schroniska dla niezdolnych do dalszej służby legionistów. Walczące oddziały zaopatrywano w leki, środki opatrunkowe i narzędzia chirurgiczne. Prowadzono walkę z szerzącymi się epidemiami ospy, duru brzusznego i plamistego, czy czerwonki.

Samarytanin działał również wśród wychodźców na terenie całej monarchii. Aż do chwili powołania Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża organizował również pomoc dla ludności cywilnej.

Pod zaborem rosyjskim

Pierwsze organizacje czerwonokrzyskie pod zaborem rosyjskim powstawały w latach1877-78 i miały charakter partyjny – związane były z partiami socjaldemokratycznymi: partią „Proletariat”, PPS, SDKPiL. Ich działalność była przeważnie tajna lub półjawna, wielu aktywnych działaczy trafiało do aresztu, a potem na zsyłkę na Sybir. Organizacje te nie dotrwały do I wojny światowej. Oficjalnie natomiast działało Towarzystwo Czerwonego Krzyża pod patronatem Rosyjskiego Czerwonego Krzyża.  Prezesem był generał-gubernator warszawski książę Aleksander Imeretyński. Towarzystwo prowadziło kilka placówek w Warszawie, min dom dla wdów, dom dla inwalidów, przytułek dla dzieci. Placówki te w pierwszej kolejności przyjmowały pod opiekę rodziny byłych żołnierzy.

W Warszawie po wybuchu wojny, za zgodą Rosyjskiego Czerwonego Krzyża powołano Polski Komitet Pomocy Sanitarnej. Prezesem Komitetu został książę Z. Lubomirski, a wiceprezesami księżna F.M. Woroniecka i Seweryn Czetwertyński. Każdy funkcjonariusz PKPS otrzymywał legitymację  w języku polskim na jednej stronie, a w języku rosyjskim na drugiej. Miał też prawo do używania opaski z syreną. Sprawozdania i inne dokumenty także pisane były po polsku i po rosyjsku.

Sanitariuszka PKPS, fot. za https://polona.pl/item/sanitariuszka-czerwonego-krzyza,MjExNDEwMzU/0/#item

Odznaka noszona przez funkcjonariuszy PKPS, fot. ze zbiorów ZG PCK.

Funkcjonowanie Komitetu wspierane było przez Rosję zarówno pod względem finansowym jak i organizacyjnym. Nie zmienia to faktu, że PKPS nieustannie czynił starania, aby uzyskać odrębność i niezależność, tak pod względem działań jak i symboli. Część pieniędzy na działalność pochodziła bowiem od patriotycznej części społeczeństwa.

 W czasie I wojny, na terenie Warszawy i Królestwa Polskiego, PKPS prowadził szpitale, punkty odżywcze i opatrunkowe, organizował pociągi sanitarne, przytułki dla rannych, a z czasem także powołał Biuro Informacji o rannych. Na terenie Warszawy w czasie wojny było 21 szpitali, łącznie do dyspozycji było 813 łóżek. samych sanitariuszek było 1 116 oraz 1495 sanitariuszy. Na dworcach kolejowych: Wiedeńskim, Kaliskim, Piotrogrodzkim, Grójeckim i Wilanowskim działały punkty opatrunkowe i rozdzielcze. Wykonywano ogromną pracę medyczno-sanitarna i opiekuńczą.

W miarę przesuwania się frontu wojennego, po zajęciu Warszawy przez Niemców, na pewien okres PKPS przeniósł się do Moskwy. Stąd prowadził działalność także na rzecz wysiedleńców, organizował ruchome kuchnie, leczył, szkolił sanitarnie. W związku z przedłużającą się wojną wyczerpywały się zasoby finansowe i materialne, zmniejszono, a z czasem wstrzymano dotacje z Rosji. PKPS zmuszony był ograniczać działalność, likwidować placówki, aż do roku 1918. Po rewolucji październikowej zaczęła się likwidacja organizacji polskich na terenie Rosji. Wtedy, część działaczy, która pozostała w Warszawie po przeniesieniu siedziby PKPS  do Moskwy, podjęła na nowo działalność w Warszawie. Na czele PKPS w Warszawie stanął Książę Z. Lubomirski. Warszawski PKPS prowadził w czasie wojny głównie szpitale na terenie miasta.

Pod zaborem pruskim.

Pod zaborem pruskim powstawanie organizacji czerwonokrzyskich było utrudnione. Lekarze poznańscy potajemnie prowadzili kursy sanitarne i szkolenia. Niestety działaczom nie udało się uzyskać zgody podobnie jak w Warszawie i w Galicji do utworzenia czerwonokrzyskiej organizacji polskiej pod patronatem Niemieckiego Czerwonego Krzyża. Społeczeństwo polskie jednak od momentu wybuchu wojny przystąpiło do niesienia pomocy. Organizowano kuchnie ruchome na stacjach kolejowych, niesiono pomoc sanitarną. W 1915 roku za zgodą władz pruskich utworzono Poznański Komitet Ratunkowy, potem na zajętych przez Niemców ziemiach Królestwa utworzono za zgodą władz Radę Główną Opiekuńczą do opieki nad poszkodowana w czasie wojny ludnością. Rada pozyskiwała środki na działania dzięki ogromnej ofiarności Wielkopolan, ale także z zagranicy.

W odrodzonym w 1918 roku niepodległym państwie polskim działały liczne organizacje charytatywne o charakterze czerwonokrzyskim, te zawiązane przed I wojna światowa, jak i podczas jej trwania. Zniszczenia wojenne były ogromne, szczególnie ucierpiała ludność, którą dodatkowo dziesiątkowały nędza, głód, choroby, epidemie. Dla istniejących organizacji czerwonokrzyskich, jak również licznie powstających nowych organizacji humanitarnych ogromnym wyzwaniem było zapewnienie pomocy wszystkim potrzebującym. Brak jednej organizacji, zjednoczonej, narodowej utrudniał kontakty z Międzynarodowym Czerwonym Krzyżem w Genewie, który zgodnie z wymogami Konwencji Genewskiej z 1864 roku wymagał istnienia jednej narodowej organizacji czerwonokrzyskiej. Stopniowo zaczęła dojrzewać wśród organizacji kierujących się zasadami Czerwonego Krzyża idea zjednoczeniowa.

27. Czy wiesz, że pierwsze powstałe po 1921 roku Koła Młodzieży PCK zajmowały się nie tylko działalnością samarytańską, ale także realizowały dość nietypowe działania jak prowadzenie fryzjerni czy „uprawa zagonków”?

Ruch młodzieżowy organizowany był w Polskim Czerwonym Krzyżu niemal od zarania istnienia jednej organizacji, od 1921 roku.  Program pracy z młodzieżą w Czerwonym Krzyżu obejmował różnorakie zagadnienia wychowawcze, edukacyjne, kulturalne, społeczne.  Trudno ocenić  które z działań były ważniejsze, a której mniej ważne. Koła Młodzieży prowadziły niezliczoną liczbę akcji higienicznych, konkursów czystości,  zgodnie z  duchem czerwonokrzyskim  młodzież szkoliła się także w zakresie pierwszej pomocy i ratownictwa. Podstawą  była  jednak była działalność samarytańska. Koła Młodzieży gromadziły fundusze organizując różnorakie akcje, samodzielnie szyły koszulki dla ubogich dzieci, organizowały paczki świąteczne dla potrzebujących , odwiedzały chorych w szpitalach i domach, organizowały zbiórki odzieży, książek, dożywianie w szkołach, a także opiekowały się opuszczonymi grobami.

Plakat Kół Młodzieży PCK,lata 20-te XX wieku.

Konieczne było jednak zdobywanie środków  finansowych na działania statutowe. I tu pomysłowość młodzieży i ich opiekunów okazała się niezrównana. W latach 20-tych i 30-tych Koła Młodzieży prowadziły akcje dość nietypowe jak np. prowadzenie fryzjerni czy uprawa „zagonków” .

Fryzjernie szkolne prowadzone były przez koła młodzieży zwłaszcza w Łódzkiem, na Wileńszczyźnie i Wołyniu, w sumie w 130 szkołach i świadczą o dużej pomysłowości młodzieży. Zamożniejsi uczniowie płacili w takiej fryzjerni po kilka groszy, a niezamożnych „pan fryzjer” strzygł bezpłatnie. Z fryzjerni korzystać mogła nie tylko młodzież szkolna, ale także dorośli mieszkańcy danej miejscowości.

Fryzjernia Koła Młodzieży PCK w Wilnie

Inną forma pozyskiwania środków była uprawa „zagonków”. Młodzież uprawiała zagonki i wyhodowane na nich warzywa sprzedawała lub zanosiła ubogim , a kwiaty dostarczała dla chorych do szpitali. W samej tylko Warszawie młodzież otrzymała 12 zagonków o łącznej powierzchni  55 301 m2, na których pracowało 1565 dzieci. Tereny były dzierżawione od osób prywatnych, wojska, czy stanowiły własność magistracką. Działająca w Warszawie Komisja Oddziałowa ds. Młodzieży licznie występowała z okolicznościowymi odczytami nt. pozytywnych efektów wychowawczych i społecznych pracy na roli przez młodzież, aby pozyskać jak najwięcej terenów pod uprawę. Każde dziecko miało swój własny zagonek, na którym prowadziło uprawy.  Komisja Oddziałowa tak uzasadniała tę pracę:

Praca na zagonkach w Warszawie

Cyt,. za Czerwony Krzyż Młodzieży w czynie, Wydawnictwo Komisji Oddziałowej Młodzieży Czerwonego Krzyża w Warszawie, Warszawa 1924

28. Czy wiesz, że twórcą i ojcem krwiodawstwa w Polskim Czerwonym Krzyżu był Henryk Bolesław Gnoiński?

Dr Henryk Gnoiński, kierownik Oddziału IX Komendy Głównej Batalionów Chłopskich. Przed wojną dyrektor Instytutu Przetaczania i Konserwacji Krwi PCK. Fot. źródło http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw53.html

Henryk Bolesław GNOIŃSKI to lekarz  hematolog i serolog, który urodził się 1 października 1891 roku w Józefowie koło Łodzi. Szkołę powszechną i średnią ukończył w Piotrkowie Trybunalskim, po czym  rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Od młodości działał społecznie m.in. w Drużynach Strzeleckich, Akademickim Kole Towarzystwa Szkoły Ludowej. Podczas I wojny światowej pracował jako medyk w Wolskim Szpitalu Zakaźnym w Warszawie. Zorganizował służbę zdrowia warszawskiego batalionu Legionów Polskich i odszedł z tym batalionem na front, służył w Legionach Polskich. .  Ranny powrócił do Warszawy i pracował nadal w Szpitalu Wolskim, następnie w sanatorium dla chorych na płuca w Rudce. W  1918 roku pełnił obowiązki lekarza batalionowego w obronie Lwowa.

Po zakończeniu działań wojennych powrócił do Krakowa i na Uniwersytecie Jagiellońskim ukończył studia medyczne uzyskując w maju 1922 roku tytuł doktora.

Jeszcze jako student został asystentem w  Zakładzie Patologii Ogólnej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ze względów rodzinnych po skończeniu studiów powrócił do Warszawy i podjął pracę jako asystent u prof. Franciszka Venuleta w Katedrze Patologii Uniwersytetu Warszawskiego i u prof. Kazimierza Rzętkowskiego w Klinice Chorób Wewnętrznych Szpitala Świętego Ducha – pierwszej naukowej placówki internistycznej w Warszawie.

W 1932 roku napisał pracę habilitacyjną pt. „Przemiana węglowodanowa a układ siateczkowo-śródbłonkowy” i uzyskał stopień doktora habilitowanego.  Zorganizował i kierował pracownią do badań nad wydzielaniem wewnętrznym i witaminami. Podjął pracę w zakładzie o nazwie: „Towarzystwo Przemysłu Chemicznego i Farmaceutycznego d. Magister KLAWE S.A.” w Warszawie (późniejsza „POLFA”).

Okładka książki dra H. Gnoińskiego „O przetaczaniu krwi” wydanej nakładem ZG PCK w 1938 roku.

Lata 30-te to okres wzmożonego rozwoju transfuzjologii w Europie, jak również w Polsce. Polski Czerwony Krzyż wystąpił z inicjatywą utworzenia przy Szpitalu PCK  na ul. Smolnej 6 w Warszawie osobnej jednostki dedykowanej badaniom nad krwią, transfuzjami i krwiolecznictwem. W 1935 r powstał Instytut Przetaczania Krwi. Dyrektorem tego Instytutu został dr Henryk Gnoiński. Otrzymał wówczas stanowisko docenta. W tym czasie napisał popularną broszurę pt. „O przetaczaniu krwi”, która dała nowe spojrzenie na krew jako środek leczniczy i stała się początkiem praktycznego realizowania idei honorowego krwiodawstwa w Polsce. Jednocześnie prowadził badania nad krwią konserwowaną i jej zastosowaniem w lecznictwie, w wyniku których powstała kolejna publikacja pt. „Rozwój idei przetaczania krwi”. Na ten temat na II Międzynarodowym Kongresie Przetaczania Krwi w Paryżu wygłosił referat pt. „Krew konserwowana powyżej 3 miesięcy – zmiany zachodzące i jej wartość lecznicza”. Ta praca, wydrukowana w 1938 roku w czasopiśmie „Le Sang”, stanowiła pewien przełom w technologii dłuższego konserwowania krwi. Już wówczas z krwi konserwowanej metodą dra Henryka Gnoińskiego często korzystał Szpital PCK w Warszawie. Jednocześnie wykładał patologię krwi dla studentów Uniwersytetu Warszawskiego.

W 1938 roku za całokształt prac naukowych w zakresie hematologii został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.

Dr H. Gnoiński przy pracy w Instytucie Przetaczania i Konserwacji Krwi PCK, 1939 rok. Źródło: NAC 1-C-877-1

Do wybuchu II wojny światowej dr Henryk Gnoiński przeprowadził jeszcze wiele badań nad krwią, które miały na celu bezpieczniejsze wykorzystywanie jej w lecznictwie.

Z chwilą wybuchu II wojny światowej, w czasie wojny obronnej, dr Henryk Gnoiński wyjechał na wschodnie rubieże po to, aby m.in. w Lublinie, Zamościu, Łucku organizować stacje przetaczania krwi. Spotkał się z dużą ofiarnością społeczeństwa – nie brakowało dawców, bo w organizowanych stacjach pobierana była krew dla rannych żołnierzy ewakuowanych z frontu.

W czasie okupacji hitlerowskiej dr Henryk Gnoiński pracował w tajnych oddziałach wojskowych, od 1942 roku jako Szef Sanitarny Komendy Głównej Batalionów Chłopskich. Na wzór Polskiego Czerwonego Krzyża zorganizował w ramach struktur Batalionów Chłopskich służbę sanitarną nazwaną  Polski Zielony Krzyż. Dzięki wielkiemu zaangażowaniu zdołał przeszkolić kilkadziesiąt instruktorek i około ośmiu tysięcy sanitariuszek, które pełniły służbę sanitarną w oddziałach Batalionów Chłopskich, a także w swoich wsiach, a po wojnie były pionierkami oświaty sanitarnej na wsi.

W latach 1943-1944, po zorganizowaniu tajnych kompletów uniwersyteckich, dr Gnoiński prowadził na nich wykłady w zakresie patologii ogólnej i doświadczalnej. Po upadku powstania warszawskiego w 1944 roku rozpoczął pracę w Zarządzie Głównym PCK w Warszawie jako szef wydziału higieny i inspekcji sanitarnej, a od jesieni 1945 roku był członkiem Zarządu Głównego PCK. W tym czasie, z polecenia Ministerstwa Zdrowia i PCK organizował stacje przetaczania krwi. Był także nauczycielem akademickim.

Zmarł 19 sierpnia 1946 roku w wyniku ran odniesionych w wypadku samochodowym na trasie Warszawa- Gdańsk. Kilka dni przed tragiczną śmiercią otrzymał nominację profesorską – został mianowany profesorem patologii ogólnej w Akademii Medycznej  w Gdańsku. Pochowany został na cmentarzu w Piotrkowie.

W docenieniu zasług dla rozwoju ruchu honorowego krwiodawstwa Polski Czerwony Krzyż z okazji 40- lecia ruchu honorowego krwiodawstwa w PCK wydał okolicznościowy medal z jego podobizną.

Medal na 40-lecie honorowego krwiodawstwa PCK z podobizną Henryka Gnoińskiego.

Opr. na podstawie Polski Słownik Biograficzny, t. 8, 1959, s. 154.

29. Czy wiesz, że od samego początku kobiety brały bardzo aktywny udział w pracach i działaniach Polskiego Czerwonego Krzyża, na równi z mężczyznami były wybierane do głównych organów statutowych?

Wraz z rocznicą odzyskania niepodległości przez Polskę obchodzimy również 100. rocznicę przyznania kobietom w Polsce praw wyborczych. Dnia 28 listopada 1918 Józef Piłsudski, będący już wówczas Naczelnikiem Państwa, podpisał dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu; dekret ów stanowił, że cyt. „wyborcą do Sejmu jest każdy obywatel Państwa bez różnicy płci”.

Prawo wyborcze przyznano kobietom w Polsce w 1918 roku – Polska była jednym z pierwszych krajów, które zdecydowały się na ten krok. Ponadto kobiety otrzymały tzw. pełnię praw, w tym również prawo do edukacji i pracy. W ślad za przyznaniem tych praw, w życiu publicznym międzywojennej Polski pojawiło się wiele wyjątkowych kobiet – były nauczycielkami, wykładowcami akademickimi, pracowały w redakcjach gazet, dostały się do parlamentu.

Jako konsekwencja tych przemian społecznych, obecność kobiet zwiększała się również w szeregach PCK. Komisarz ds. Polskiego Czerwonego Krzyża – Władysław hr. Tyszkiewicz – zwołał na dzień 27 kwietnia 1919 roku pierwsze zebranie członków Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża, na którym zatwierdzono statut organizacji i dokonano wyboru Komitetu Głównego, w skład którego weszły m. in. hrabina Elżbieta Potocka, Julia Weyherówna, baronowa Helena Bisping, Maria Rodziewiczówna, Dora Wisznicka, Helena Paderewska, Aleksandra Zarzycka, baronowa Helena Lesser, Maria Kretkowska, margr. Elżbieta Wielopolska i Julia Przyjemska. Wśród członkiń Komitetu Głównego znalazły się przedstawicielki polskiej arystokracji, ziemiaństwa oraz działaczki społeczne znane wcześniej tylko lokalnie jak chociażby Maria Kretkowska czy poczytna później pisarka Maria Rodziewiczówna.

Już 4 maja 1919 na stanowiska wiceprezesów w pierwszym w historii zarządzie Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża powołano Helenę Bisping i Julię Przyjemską, później zaś – dnia 9 lipca 1919 roku, w wyniku wyborów do władz Zarządu Komitetu Głównego na prezesa wybrano Helenę Paderewską.

hr. Elżbieta Potocka, Źródło, https://www.zamek-lancut.pl/pl/Historia

Helena Paderewska, Źródło H. Paderewska, Wspomnienia 1910-1920

Maria Rodziewiczówna, Źródło https://pl.wikipedia.org/wiki/Maria_Rodziewicz%C3%B3wna

Maria Kretkowska, Źródło Internetowy Polski Słownik Biograficzny http://ipsb.nina.gov.pl/a/foto/maria-kretkowska

 

Helena Bisping ogląda wystawę prac młodzieży PCK w 1924 roku, Źródło: NAC Sygnatura: 1-M-576-4

Małopolska nie pozostawała tu w tyle i dnia 24 listopada 1919 roku, do zarządu krakowskiego wybrano Zofię hr. Wielopolską oraz Annę Kallenbachową, której Zarząd Główny wyraził później specjalne uznanie za prace przy tworzeniu i prowadzeniu Oddziału Krakowskiego w latach jego intensywnej działalności (1919-1920).

Po dziś dzień kobiety zajmują istotną pozycję w Polskim Czerwonym Krzyżu – zarówno członkinie, jak i pracownice i wolontariuszki – nieprzerwanie poświęcają swoją energię i czas, aby nieść pomoc potrzebującym.

30. Czy wiesz, że w Kościerzynie istnieje jedyna w Polsce stała wystawa poświęcona Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi?

Wystawa PCK jest jedyną tego typu placówką w Polsce, trzecią w Europie i szóstą na świecie. W jej tworzenie włączyli się liczni mieszkańcy Kościerzyny. Inicjatorką była wieloletnia działaczka kościerskiego oddziału PCK Pani Jadwiga Treder. Dziś jej dzieło jest kontynuowane i rozwijane, a dobrym duchem Wystawy jest Pani Jadwiga Zwara, Prezes Oddziału Rejonowego PCK w Kościerzynie.

Zaczęło się od zbierania różnorodnych wydawnictw, medali, pamiątek Polskiego Czerwonego Krzyża  w Polsce. Z czasem ekspozycja stopniowo powiększała się o muzealia przywożone zza granicy, otrzymywane od innych stowarzyszeń krajowych Czerwonego Krzyża. Dziś kościerskie zbiory to ok. 4000 dokumentów, medali i odznaczeń, proporczyków, sztandarów związanych z ruchem Czerwonego Krzyża  i Czerwonego Półksiężyca.  Na wystawie zgromadzono również  sprzęt służący do udzielania pierwszej pomocy oraz liczne materiały propagandowe i szkoleniowe. Zbiory bogato ilustrują  także czerwonokrzyskie krwiodawstwo.

Stała Wystawa PCK w Kościerzynie, fot. MOO PCK

Stała Wystawa PCK, fot. MOO PCK

Stała Wystawa PCK, fot. MOO PCK

Karty do gry z instrukcją pierwszej pomocy, Stała Wystawa PCK, fot. MOO PCK

Jadwiga Zwara, opiekun Wystawy i prezes OR PCK w Kościerzynie

Początkowo kompletne zbiory były wystawiane w Kościerskim  Domu Kultury przy ul. Długiej 31, z którego zostały zabrane i przeniesione. Aktualnie są częścią Muzeum Ziemi Kościerskiej, Oddział  Muzeum Kolejnictwa. Dzięki temu na wystawie można obejrzeć zrekonstruowany wagon sanitarny Czerwonego Krzyża pochodzący z czasów I wojny światowej. W osobnej sali znajdują się  zbiory dokumentów, medali, odznaczeń i różnorodnych gadżetów oraz sprzęt służący do udzielania pierwszej pomocy.  Niestety zmiana miejsca ekspozycji miała także negatywne skutki – przyniosła ograniczenie powierzchni wystawienniczej i tym samym część muzealiów została zabezpieczona w magazynach bez możliwości jej oglądania przez szerszą publiczność.  Marzeniem kościerskich działaczy czerwonokrzyskich jest pozyskanie dodatkowych miejsc i pomieszczeń  oraz przywrócenie ekspozycji w jej pełnym wymiarze.

Wagon sanitarny, zwiedzanie wystawy w towarzystwie prezes OR PCK w Kościerzynie Jadwigi Zwary

Wagon sanitarny, Stała Wystawa PCK, fot. MOO PCK

GALERIA ZDJĘĆ DAWNEJ EKSPOZYCJI w DOMU KULTURY – IZBA POLSKA

Dla wszystkich Członków, Wolontariuszy i Sympatyków PCK odwiedzających Pomorze i Kaszuby zwiedzanie wystawy obowiązkowe!

Tablica informacyjna w Kościerzynie, fot. MOO PCK

31. Czy wiesz, że ratownicy Czerwonego Krzyża od początku istnienia tej formacji służyli pomocą w czasie największych imprez sportowych w kraju, w tym na przykład międzynarodowych zawodów narciarskich w Zakopanem?

Dziś grupy ratownictwa zabezpieczają duże imprezy masowe w tym mecze piłkarskie, biegi, koncerty sylwestrowe, pielgrzymki. W ostatnim roku byli także na największej imprezie kolarskiej w Polsce Tour de Pologne.
W okresie międzywojennym ratownicy PCK regularnie brali udział w zabezpieczeniu medycznym i udzielali pomocy narciarzom poszkodowanym w czasie zawodów narciarskich w Zakopanem.
Poniżej kilka zdjęć naszych ratowników w czasie pracy oraz fotografie z zawodów narciarskich z okresu międzywojennego. Zdjęcia pochodzą z okresu, kiedy nie było jeszcze kolejki na Kasprowy Wierch i narciarze podchodzili nas start pieszo. Zwróćcie także uwagę na niezwykłą modę narciarską.


1, 2. Ratownicy PCK służą pomocą narciarzom w czasie międzynarodowych zawodów w Zakopanem, 1939r


3. Uczestnik zawodów narciarskich pokonuje trasę slalomu 1935 r, Źródło NAC 1-M-1458-74


4. Góralka leje z bańki mleko do szklanki narciarza, Międzynarodowe Zawody Narciarskie o Mistrzostwo Polski w Zakopanem 1935 r, Źródło NAC 1-M-1458-42


5. Zawodnicy w drodze na start na Hali Kondratowej, Międzynarodowe Zawody Narciarskie o Mistrzostwo Polski w Zakopanem 1935 r, Źródło NAC 1-M-1458-48

 


6. Międzynarodowe Zawody Narciarskie FIS o Mistrzostwo Środkowej Europy w Zakopanem 1929 r, Grupa angielskich narciarzy. Źródło NAC 1-M-1451-7

32. Czy wiesz co oznacza nazwa „mareczki”?

Nazwa „mareczki” do dziś używana jest w wielu oddziałach PCK, choć nowych „mareczek” od kilku lat już nie ma. Popularne przez 100 lat w PCK „ mareczki” to papierowe znaczki o różnych nominałach, które były wklejane do legitymacji członkowskich jako potwierdzenie opłacenia składek. „Mareczkami” nazywano także znaczki dobroczynne, znaczki kwestarskie przypinane darczyńcom w czasie kwest.
Nazwa ma swoją prawie 100-letnią tradycję i pochodzi od nazwy waluty – marki polskiej. Marka polska była to waluta wprowadzona po odzyskaniu przez Polskę niepodległości od 15 stycznia 1920 roku. Wcześniej – od 1916 roku – marka była używana tylko na terenie Królestwa Polskiego. W wyniku reformy pieniężnej z 29 kwietnia 1924 roku marka polska została zastąpiona przez polskiego złotego.
„Mareczki” czyli znaczki z nominałami marek funkcjonowały w Czerwonym Krzyżu tylko przez 4 lata, a nazwa pozostała na kolejne 100!
Na zdjęciach jedne z pierwszych mareczek Czerwonego Krzyża oraz różne wzory „mareczek” w legitymacjach członkowskich PCK. O znaczkach dobroczynnych napiszemy w innej ciekawostce.
Na zdjęciach:
1- Mareczki , znaczki z nominałami marki polskiej, przed 1924 r.
2. Legitymacja członkowska z mareczkami z 1938 roku (składki miesięczne).
3. Legitymacja członkowska z mareczkami z 1946 roku (składki miesięczne).
4. Legitymacja członkowska z mareczkami z 1976 roku (składki roczne) .
5 – Mareczki z lat 60, 70-tych.
6. Współczesne „mareczki” na plakacie promującym członkostwo w PCK, 2019 rok

33. Czy wiesz, że współczesny Hymn Polskiego Czerwonego Krzyża, to utwór napisany pierwotnie jako pieśń dla młodzieży czerwonokrzyskiej?

Współczesny Hymn PCK to „Pieśń o Czerwonym Krzyżu” napisana w latach 60-tych przez Irenę Prusicką jako pieśń dla młodzieży czerwonokrzyskiej. Świadczy o tym także początek utworu, rozpoczynający się od słów: „Pókiś jest młody i szczęśliwy…”
Kim są autorzy utworu: Irena Prusicka – słowa i Aleksander Rostan – muzyka?

Irena Prusicka – Z zawodu tancerka, absolwentka Akademii Tanecznej Mary Wigman w Dreźnie. Tańczyła solo i z zespołem, prowadziła Szkołę Tańca Artystycznego w Warszawie. W 1939 roku jej mąż został zmobilizowany i wyjechał na front , niestety z wojny nie wrócił, został zamordowany w Katyniu. Samotnie wychowywała syna. Po wojnie poświęciła się działalności pedagogicznej, choreografii, dramaturgii i reżyserii. Miała dwie asystentury reżyserskie w Teatrze Narodowym, prowadziła teatry szkolne, młodzieżowe zespoły pieśni i tańca, nauczała rytmiki. Ale największe powojenne jej osiągnięcia to sztuki teatralne (głównie bajki muzyczne) adresowane przede wszystkim do dzieci i młodzieży. Wystawiały je znane polskie teatry, m.in. Teatr Powszechny w Warszawie, Nowy w Zabrzu, Polski w Bydgoszczy, im. Stefana Jaracza w Łodzi, Ludowy w Nowej Hucie. Wybrane bajki ukazały się dwukrotnie w formie książkowej.
Irena Prusicka pracowała z młodzieżą i pisała dla młodzieży – w naturalny sposób stała się więc autorką piosenki o Czerwonym Krzyżu, którą zaczęła śpiewać młodzież czerwonokrzyska.

Aleksander Rostan (zwracamy uwagę, że często błędnie jest podawane nazwisko kompozytora jako Rosłan) – kompozytor, współpracownik Ireny Prusickiej, autor muzyki do jej sztuk dla dzieci i młodzieży. Napisali razem kilka bajek muzycznych: „Baśń o śpiącej królewnie i błękitnej róży”, „Trzy pary pantofelków”, „Elżbietka w krainie baśni”, „Kopciuszek”

Z czasem „Pieśń o Czerwonym Krzyżu” zaczęła być śpiewana nie tylko przez młodzież, ale także przez dorosłych członków PCK i zyskiwała coraz bardziej na popularności. W 1989 roku delegaci IX Krajowego Zjazdu podjęli decyzję o nadaniu jej rangi Hymnu PCK.

Wykonanie muzyczne utworu znajdziesz tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=XyM6m0bbAOU

Na zdjęciach:
1. Irena Prusicka, autorka tekstu „Pieśni o Czerwonym Krzyżu”
2. Tekst wraz nutami.
3. Tekst z chwytami gitarowymi
4. Uchwała Krajowego Zjazdu nadająca „Pieśni o Czerwonym Krzyżu” rangę Hymnu PCK.

 

34. Czy wiesz, że w okresie po II wojnie światowej Poczta Polska towarzyszyła kolejnym rocznicom powstania Polskiego Czerwonego Krzyża wydając okolicznościowe znaczki pocztowe, koperty FDC lub inne druki pocztowe?

W obchody kolejnych rocznic powstania Polskiego Czerwonego Krzyża w okresie po II wojnie światowej włączała się także Poczta Polska, wprowadzając do obiegu okolicznościowe znaczki i druki pocztowe.

Po raz pierwszy uczczono 40-lecie PCK w 1959 roku emitując serię 3 znaczków o nominałach 40 groszy, 60 groszy i 2 złote 50 groszy. Na znaczkach  przedstawiono odpowiednio  pielęgniarkę z torbą sanitarną, pielęgniarkę z opatrunkiem w ręku oraz  podobiznę Henryka Dunanta oraz napisy: 15 -lecie  Czerwonego Krzyża PRL, 40-lecie PCK,  a na znaczku z H. Dunantem Stulecie Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. Był też okolicznościowy datownik oraz tzw. koperta Pierwszego Dnia Obiegu (FDC, ang, first day cover – koperta z naklejonym znaczkiem wraz ze specjalnym stemplem przygotowanym na tę okazję wyemitowana w pierwszy dzień obiegu znaczka pocztowego).

Na 50-lecie PCK nie wydano znaczka, ale w 1969 roku pojawiła się okazjonalna koperta wg  projektu H. Matuszewskiej. Była to tzw. całostka pocztowa czyli druk pocztowy   opatrzony wydrukowanym na nim znakiem opłaty, upoważniający do uzyskania usługi pocztowej określonej taryfą pocztową. W miejscu na znak opłaty (znaczek) umieszczono  krzyż genewski złożony z napisów PCK, a na nim  hasło propagandowe: PCK uczy, pomaga, wychowuje.

60-lecie PCK minęło niestety w zasadzie bez echa, jeśli nie liczyć Krajowej Wystawy Filatelistycznej Polskiego Czerwonego Krzyża  w Łodzi w dniach 19-25 maja 1979 roku.  Organizatorami wystawy był Łódzki Zarząd PCK. Stoisko UPT. Łódź 1 w dniach 19 i 26 maja stosowało z okazji wystawy datownik okolicznościowy, a zwiedzający mogli  nabyć walory filatelistyczne w postaci koperty okolicznościowej i karty pocztowej z nadrukiem. Jak się jednak zdaje wydarzenie miało dość lokalny charakter, pomimo wysokiego poziomu prezentowanych w czasie wystawy zbiorów.

Na 70-lecie PCK  (1989 r) Poczta Polska stanęła na wysokości zadania i przygotowała szczególne wydawnictwo  tj. znaczek pocztowy, stempel i kopertę FDC. Na znaczku umieszczono krzyż genewski i gałązkę laurową wyrastającą z jego ramienia. Po trzydziestu latach znaczki z czerwonym krzyżem znów znalazły się w obiegu w całej Polsce. Jednakże po tym wydarzeniu  kolekcjonerzy gromadzący polskie walory filatelistyczne związane z naszą organizacją  musieli poczekać  na kolejną okazję następne  20 lat, aż do 90-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża.

 

W 2009 r., na 90-lecie, ukazała się karta pocztowa wg projektu Marzanny Dąbrowskiej przedstawiająca cienie  grupy osób unoszących w górę ręce w geście radości.  Znaczka pocztowego jednak na tę  okoliczność  nie przygotowano. Pozostało z nadzieją czekać na kolejną rocznicę czyli 100-lecie.

18 stycznia 2019 roku zaprezentowany został komplet jubileuszowych walorów filatelistycznych: znaczek, stempel i koperta FDC. Znaczek pocztowy ma  wartość  3,20 zł i przedstawiono na nim krzyż genewski z obrysem obszaru Polski Północnej (Półwysep Helski). Autorem projektu jest Jan Konarzewski. Na kopercie FDC umieszczona została archiwalna fotografia z Krakowa przedstawiająca wyjazd kolumny sanitarnej krakowskiego oddziału PCK na pomoc powodzianom w Szczucinie w 1934 roku. Piękne wydawnictwo można od kilku dni nabywać we wszystkich okienkach /stoiskach filatelistycznych  Poczty Polskiej, do czego serdecznie Państwa zachęcamy.

Prezentując  dorobek filatelistyczny towarzyszący jubileuszom czerwonokrzyskim nie sposób nie wspomnieć przy tej  okazji  o pięknym wydawnictwie Poczty Polskiej z okazji 100-lecia Humanitarnych Konwencji Genewskich. W 1963 roku kolekcjonerzy  mogli cieszyć się nabywając znaczek pocztowy przedstawiający  stylizowaną lampkę oliwną i czerwony krzyż oraz kopertę  FDC wraz z okolicznościowym stemplem. Wydane zostały także inne walory  w postaci koperty oraz karty pocztowej.

Po II wojnie światowej w latach 1947 i 1977 wyemitowane zostały w Polsce także 2 inne znaczki pocztowe związane z Polskim Czerwonym Krzyżem. Wprowadzone zostały do obiegu  jednak bez związku z jakimikolwiek rocznicami czy szczególnymi wydarzeniami . Pojawiły się w celu popularyzowania działalności  naszej organizacji.. Na pierwszym znaczku  z 1947 roku przedstawiono siostrę PCK  podtrzymującą rannego żołnierza i idącego przed nimi chłopca, a w  1977 roku na projekcie umieszczono siostrę PCK pomagającą  starszej osobie.

Tematyka czerwonokrzyska jest bardzo popularna w filatelistyce. Każdego roku na całym  świecie emitowane są znaczki pocztowe, karty, koperty i inne przedmioty kolekcjonerskie.  Polscy filateliści posiadają bogate zbiory o tej tematyce, które chętnie pokazują na okolicznościowych wystawach. Największa wystawa czerwonokrzyskich znaczków w Polsce zorganizowana została na 60-lecie PCK w 1979 roku w Łodzi. Pozostaje mieć nadzieję, że w jubileuszowym roku 100-lecia PCK będziemy świadkami wielu wystaw prezentujących zbiory polskich hobbystów filatelistycznych,

35. Czy wiesz, Polski Czerwony Krzyż jest starszy od Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Krajowych Czerwonego Krzyża i Półksiężyca (IFRC), która też w 2019 roku obchodzi swoje 100-lecie ?

Jak się okazuje nie jesteśmy jedynymi wśród członków Ruchu Czerwonego Krzyża na świecie, którzy obchodzą 100-lecie swojego istnienia w 2019 roku. Sto lat temu powstała również Liga Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca – współcześnie nazwana Międzynarodową Federacją Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (IFRC) – której jesteśmy częścią jako stowarzyszenie krajowe. Ale to Polski Czerwony Krzyż jest starszy o…prawie pięć miesięcy.

Liga została założona w maju 1919 roku w Paryżu w następstwie pierwszej wojny światowej. Wojna wykazała potrzebę ścisłej współpracy między towarzystwami Czerwonego Krzyża, które poprzez swoją działalność humanitarną w obronie jeńców wojennych przyciągnęły miliony wolontariuszy i zbudowały spore doświadczenie. Zdewastowana Europa nie mogła pozwolić sobie na utratę takiego zasobu.

Z inicjatywą utworzenia nowej międzynarodowej organizacji wystąpił Henry Davison, przewodniczący Amerykańskiego Komitetu Czerwonego Krzyża, który zaproponował po zakończeniu wojny powołanie federacji krajowych stowarzyszeń czerwonokrzyskich. Międzynarodowa konferencja medyczna zainicjowana przez H. Davisona w Paryżu zaowocowała powstaniem 15 maja 1919 roku Ligi Towarzystw Czerwonego Krzyża, która została przemianowana w październiku 1983 r. na Ligę Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, a następnie w listopadzie 1991 r. na Międzynarodową Federację Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca.

Starając się o utworzenie Ligi H. Davison argumentował: „Powinien to być rzeczywisty, a nie tylko z nazwy Komitet Międzynarodowy, komitet, na którym będą przedstawiciele wszystkich krajów, zamiast, jak obecnie, komitet składający się z sympatycznych, ale nieco nieefektywnych gentlemanów genewskich. To, co nazywa się „międzynarodowym”, stało się raczej prowincjonalne … Nowa krew, nowe metody, nowe i bardziej wszechstronne spojrzenie, te rzeczy są konieczne”. Była to odważna krytyka, która jednak znalazła poparcie w środowisku międzynarodowym.

H. Davidson

Założycielami Ligi zostało pięć towarzystw krajowych: Wielka Brytania, Francja, Włochy, Japonia i Stany Zjednoczone. Liczba ta z czasem rosła – dziś Federacja zrzesza 191 uznanych krajów.

Pierwszym celem Ligi była poprawa zdrowia ludzi w krajach, które bardzo ucierpiały podczas czterech lat wojny. Nowo utworzona organizacja koncentrowała się na objęciu pomocą humanitarną ofiar sytuacji kryzysowych, które nie były spowodowane konfliktem zbrojnym – tym samym rozszerzała zakres działania Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża (ICRC, MKCK). Poza koordynacją działań ratunkowych spowodowanych klęskami żywiołowymi i katastrofami zdrowotnymi, misją Ligi było wspieranie stowarzyszeń krajowych w ich tworzeniu i rozwoju, zwłaszcza w czasie pokoju. Dodatkowo, oprócz udzielania pomocy ofiarom epidemii, klęsk żywiołowych (trzęsienia ziemi, powodzie i huragany) oraz klęsk głodowych, w pierwszych latach istnienia Ligi wyznaczono dwa bardzo ważne priorytety działania. Jednym z nich było promowanie zdrowia poprzez zapobieganie chorobom i rozwijanie szkolenia pielęgniarek i wolontariuszy. Drugą działalnością było stworzenie „młodego” Czerwonego Krzyża w ramach krajowych stowarzyszeń, objęcie dzieci i młodzieży różnymi kursami edukacyjnymi, a w rezultacie zaangażowanie ich w praktyczne działania pomocowe.

Utworzenie Ligi, jako dodatkowej międzynarodowej organizacji Czerwonego Krzyża, obok Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, nie obyło się bez kontrowersji. MKCK miał do pewnego stopnia uzasadnione obawy co do możliwej rywalizacji między obiema organizacjami. Założenie Ligi było postrzegane jako próba podważenia wiodącej pozycji MKCK w Ruchu oraz stopniowego przenoszenia zadań i kompetencji do wielostronnej instytucji. Drugim problemem był brak zgody na włączenie do Ligi towarzystw krajowych pokonanych państw w czasie I wojny, a mianowicie Niemiec, Austrii, Węgier, Bułgarii i Turcji, co było sprzeczne z zasadą uniwersalności MKCK.
Kwestie współistnienia między Ligą a MKCK zostały omówione podczas trzech kolejnych Międzynarodowych Konferencji Czerwonego Krzyża (1921, 1923, 1926). Statuty przyjęte w 1928 r. Na XIII Międzynarodowej Konferencji Czerwonego Krzyża w Hadze wyjaśniły i potwierdziły role każdego podmiotu.

Co ciekawe, pierwszą misją operacyjną Ligi było przeprowadzenie obserwacji stanu epidemii tyfusu w Polsce (1921 r.) oraz opracowanie i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych w sąsiednich krajach, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się podobnych chorób epidemicznych. Pierwszą akcją na dużą skalę organizowaną przez Ligę była pomoc Japonii po trzęsieniu ziemi w 1923 roku, w którym zginęło około 200 000 osób, a niezliczona liczba rannych pozostała bez schronienia. Wtedy po raz pierwszy 35 krajowych stowarzyszeń Czerwonego Krzyża uczestniczyło we wspólnej akcji, w czasie której zebrano i przekazano rekordową sumę 277 milionów franków szwajcarskich na rzecz poszkodowanych.

Kim był H. Davison, inicjator powstania Ligi?
Henry Pomeroy Davison był amerykańskim bankierem i filantropem. Wraz z wejściem Stanów Zjednoczonych do wojny w 1917 roku, Davison został mianowany przewodniczącym Rady Wojennej Amerykańskiego Czerwonego Krzyża. W tym charakterze kierował kampanią, której celem było zdobycie wsparcia finansowego dla Czerwonego Krzyża. Davison szybko zarobił cztery miliony dolarów na finansowanie karetek pogotowia. Po zakończeniu wojny naciskał na utworzenie międzynarodowej organizacji koordynującej pracę różnych krajowych stowarzyszeń Czerwonego Krzyża. W oparciu o jego rekomendacje Towarzystwo Ligi Czerwonego Krzyża zostało założone 15 maja 1919 r. przez stowarzyszenia Wielkiej Brytanii, Francji, Japonii, Włoch i Stanów Zjednoczonych. Pierwszym przewodniczącym Ligi został sam H. Davison, który pełnił tę funkcję aż do swojej śmierci w 1922 roku.

16 września 1919 roku Liga przyjęła w skład swoich członków także swojego „starszego brata” (jakby na to nie patrzeć) – czyli Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża, które powstało w styczniu tegoż roku.

W docenieniu zasług twórcy Ligi ustanowiona została nagroda jego imienia. Nagroda im. Henry Davisona przyznawana jest wybitnym osobom lub stowarzyszeniom krajowym na każdym Zgromadzeniu Ogólnym Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (IFRC). Nagroda jest przyznawana za wyjątkowy wkład w urzeczywistnianie misji Federacji poprzez realizację pomocy na rzecz osób wymagających specjalnej troski albo poprzez inicjatywy mające na celu zwiększenie potencjału towarzystw krajowych i ich zdolności do wspólnej pracy.

Tak więc 15 maja 2019 będziemy świętować jubileusz razem z Federacją.❤️

Możecie śledzić obchody jubileuszowe Federacji na ich stronie na FB International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies

 

Logo IFRC na 100-lecie

 

Plakat na 100-lecie Ligi/Federacji.


Hotel Regina w Paryżu – miejsce powstania Ligi/Federacji.

36. Czy wiesz, że kiedyś w Polskim Czerwonym Krzyżu organizowane były w okresie karnawału wielkie bale charytatywne?

Karnawał trwa i chociaż dziś w Polskim Czerwonym Krzyżu nie są organizowane tak wspaniałe bale karnawałowe jak przed wojną, to jednak warto spojrzeć wstecz, ale też podpatrzeć jak współcześnie bawią się inne stowarzyszenia krajowe, gdzie są organizowane największe i najważniejsze bale czerwonokrzyskie, kto na nich bywa, jakie nosi się kreacje i co czeka gości gdy usiądą przy stoliku?
 
Tradycja wielkich bali charytatywnych sięga jeszcze Galicyjskiego Czerwonego Krzyża, a zabawy te przed I wojną światową były oczywiście wzorowane na maskaradach rodem z Wiednia. Piękne, wystawne bale organizował później Zarząd Główny Polskiego Czerwonego Krzyża w gmachu Rady Miejskiej w Warszawie. Uczestnicy tańców przygotowywali się do udziału w imprezie pod okiem baletmistrza i w czasie balu wykonywali popisowy taniec zespołowy.
Niewiele zachowało się z tego okresu dokumentów i zdjęć. Prezentujemy jednak zaproszenie na Bal „Będzie wesoło” organizowany przez PCK w Czeladzi, jak głosi treść „w sali barwnie iluminowanej” oraz afisze informujące o zabawach organizowanych przez niezwykle roztańczony przez wojną Łódzki Oddział PCK. Są też piękne zdjęcia z balu w Warszawie. Współcześnie trochę mało tańczymy w Polskim Czerwonym Krzyżu, a bale jeśli są organizowane to na mniejszą skalę, skromniejsze, cichsze.
Za to świat czerwonokrzyski bawi się wspaniale. Najsłynniejsze na naszym kontynencie są dwa bale: w Monako oraz w Wiedniu. 
Każdego roku Książę Monako Albert II i jego żona Charlene organizują i bawią się na Balu Czerwonego Krzyża. Pieniądze ze sprzedaży wejściówek na tę galę przeznaczone są na cele charytatywne. Tradycje balu organizowanego pod patronatem panującej w Monako rodziny książęcej sięgają końca lat 40. Bal Czerwonego Krzyża w Monako uważany jest za jedno z największych wydarzeń towarzyskich na naszym kontynencie. Książę i księżna pojawiają się we wnętrzach sali balowej udekorowanej 5000 róż, 3000 hortensji i masą innych egzotycznych kwiatów. Bankiet przygotowywany jest dla około 600-800 gości, którzy aby pojawić się na imprezie, muszą wpłacić kwotę 1000 euro na rzecz Czerwonego krzyża. W czasie balu przeprowadzana jest prestiżowa loteria organizowana z tej okazji. Charene i książę Albert otwierają przyjęcie tańcząc pierwszy taniec. O znaczeniu tego balu wypowiedział się w wywiadzie książę Albert:
 
„Gala Czerwonego Krzyża jest unikatowa. Jest tam wielka historia. To najważniejsze wydarzenie tego lata pod względem wydarzeń społecznych i charytatywnych. Mimo tego, że to mój ojciec to rozpoczął, to wkrótce po ślubie mama wzięła się za to i wtedy stało się czymś innym. Pamiętam jak obserwowaliśmy, kiedy nasi rodzice się do tego przygotowywali. Ja nie brałem w tym udziału dopóki nie skończyłem szesnastu lat. Mama pozostała prezydentem aż do śmierci, a ja miałem przywilej kierować Czerwonym Krzyżem w Monako.”
 
Książę Albert osobiście dogląda przygotowań. To także on co roku jest odpowiedzialny za wybór artysty – w 2018 roku wystąpił na gali Czerwonego Krzyża Seal.
Nie mniej prestiżowy jest bal organizowany przez Wiedeński Czerwony Krzyż. Dochód z wejściówek przeznaczany jest na projekty na rzecz młodzieży. Na wiedeńskim balu nie może zabraknąć pięknych pokazów tanecznych, są także kwesty.
Bawi się także Genewa. W 2018 roku Szwajcarski Czerwony Krzyż – we współpracy z Genewskim Czerwonym Krzyżem – zorganizował 16. edycję balu Czerwonego Krzyża. Głównym celem na jaki zbierano fundusze były programy okulistyczne dla najsłabszych dzieci w Nepalu. Inne cele to projekty w Ghanie, Kirgizistanie, Togo i Mali. Część funduszy zostanie przeznaczona na lokalne projekty w Genewie, koncentrujące się na rodzinach upośledzonych i dzieciach z dysleksją lub hospitalizowanych. Wydarzenie w 2018 roku przyniosło rekordową sumę 795 000 CHF (620 CHF w 2017 r.).
Niezwykle wystawne bale organizowane są przez różne oddziały Amerykańskiego Czerwonego Krzyża. Od prawie 40 lat Amerykański Czerwony Krzyż, Greater Miami & The Keys, zaprasza około 400 wybitnych i wpływowych przywódców społeczności i filantropów, którzy uczestniczą w nocnej rozrywce, wyśmienitym jedzeniu, eleganckim wystroju i tańcach. Odbywają się też loterie, z których dochód przeznaczony jest na wsparcie lokalnych programów reagowania na katastrofy i innych programów ratujących życie oferowanych przez Amerykański Czerwony Krzyż w powiatach Miami-Dade i Monroe. Od 1992 roku Red Cross Ball został uznany za jedno z najbardziej prestiżowych wydarzeń społecznych w zbieraniu funduszy przez Amerykański Czerwony Krzyż.
Nie ma co ukrywać, bale czerwonokrzyskie to także … pokazy mody. W galerii zdjęć znajdziecie kilka fotek z udziałem min. Donalda i Melanii Tramp, oczekujących na wejście na bal czerwonokrzyski w Nowym Jorku oraz komitet organizacyjny balu w Miami.
Jedno z najciekawszych wydarzeń towarzyszących balom Czerwonego Krzyża organizowanych przez Metro Nowy Jork Północny Czerwony Krzyż, to konkurs na najpiękniejsze stoły i nakrycia. W galerii znajdziecie oszałamiające zdjęcia.
Zdjęcia:
1. Bal PCK w Warszawie, 1933 rok, Grupa uczestników balu, która przygotowana przez baletmistrza prof. Edwarda Kuryłłę (w drugim rzędzie w środku) wykonała taniec zespołowy. Widoczne panie w białych sukniach i panowie z białymi chryzantemami w klapach fraków. Źródło: NAC 1-P-2681-1
2. Afisz z zaproszeniem na bal organizowany przez Łódzki Zarząd PCK, łódź 1930 r
3. Zaproszenia na zabawę organizowaną przez PCK w Czeladzi, 1938 r,
4-5. Bal w Monako 2012 r, na zdjęciach księżna Charlène i książę Albert II
6-8. Bal w Wiedniu organizowany przez Wiedeński Czerwony Krzyż
9. Bal w Genewie
10. Komitet organizacyjny Pań balu w Miami w Stanach Zjednoczonych
11. Bal organizowany przez Amerykański Czerwony Krzyż, Prezydent Donald Tramp wraz z Małżonką w oczekiwaniu na wejście na bal.
12 -14, Konkursowe nakrycia stołów podczas balu Amerykańskiego Czerwonego Krzyża.

37. Czy wiesz, że Polski Czerwony Krzyż wydawał poradniki dla młodzieży i dorosłych dotyczące życia seksualnego, których autorem była m.in Michalina Wisłocka?

Lata 60-te i 70-te XX wieku to okres rewolucji seksualnej/rewolucji obyczajowej w wielu społeczeństwach Zachodu. Rewolucję tę charakteryzowało m.in. powstanie nowych ruchów społecznych, ideologii, narodziny nowych subkultur, to okres zanegowania autorytetu takich instytucji jak szkoła czy kościół, ale także zainteresowanie sprawami związanymi z płcią i seksualnością, w konsekwencji podjęcie otwartej walki o równouprawnienie uciskanych wcześniej mniejszości seksualnych czy religijnych. Początki tej rewolucji w Stanach Zjednoczonych wyznacza wprowadzenie pigułki antykoncepcyjnej oraz badania nad seksualnością prowadzone przez Kinseya, Mastersa i Johnson. Rewolucja obyczajowa obaliła tabu intymności, zliberalizowała normy obyczajowe, zapoczątkowała postęp w opracowywaniu metod antykoncepcji, rozpoczęła epokę zmian w podejściu do problemu ludzkiej seksualności.

Wymienione tendencje związane z seksualnością człowieka z pewnym opóźnieniem dotarły także do Polski. Pierwszym przełomem było wydanie w połowie lat 70 książki Michaliny Wisłockiej ’ „Sztuka kochania”. Nikt tak nie pisał wcześniej jak Wisłocka i nikt nie dotarł do takiej dużej grupy odbiorców, jak ona. Drugi etap rewolucji seksualnej wiąże się z okresem transformacji w Polsce – rok 1989 można potraktować jako symboliczną cezurę przemian obyczajowości. Zniesiono cenzurę, osłabione zostały reguły wyznaczające jakie zachowania są właściwe i stosowne, a tym samym zmniejszyła się kontrola społeczna, przesunęły się granice tego co dopuszczalne w dyskursie publicznym i o czym można mówić bez poczucia wstydu i obawy, że zostanie to negatywnie odebrane.
Po upadku komunizmu kultura otworzyła się na seksualność. Zaczęto postrzegać seksualność jako ważny element życia człowieka. Pojawiły się również takie kwestie jak seks osób starszych czy nastolatków, czyli seks poza kontekstem prokreacyjnym. Pomimo, że wcześniej wiek inicjacji nie był dużo niższy niż obecnie, o seksualności nastolatków w ogóle się nie mówiło. Podjęto też kwestię zdrowia seksualnego. Wszystkie te tematy stały się elementami debaty publicznej.

Te nowe trendy bardzo szybko znalazły swoje odzwierciedlenie także w działalności naszej organizacji. Z ogromną troską zwłaszcza o rozwój i wychowanie młodzieży, Polski Czerwony Krzyż w nowych warunkach społecznych przystąpił do realizacji swojej misji edukacji oraz profilaktyki w zakresie życia seksualnego.

Do współpracy zaangażowano największe autorytety lekarskie w Polsce. Zbigniew Izdebski, Michalina Wisłocka, Kazimierz Imieliński, Andrzej Jaczewski to czołówka polskich lekarzy seksuologów, których publikacje wydawane były przez Polski Czerwony Krzyż jako poradniki życia seksualnego, rozwoju i dojrzewania, inicjacji seksualnej i antykoncepcji. Oficyna Wydawnicza PCK na ul. Mokotowskiej 14 zaczęła wydawać kieszonkową serię poradników dla młodzieży związaną z okresem dojrzewania. Tu znalazły się dwie ważne pozycje autorstwa profesora dra Andrzeja Jaczewskiego polskiego lekarza, pediatry, seksuologa, pedagoga, specjalisty medycyny szkolnej pt. „Tajemnice okresu dojrzewania. Dziewczęta” oraz „Tajemnice okresu dojrzewania. Chłopcy”. W wstępie od Redakcji możemy przeczytać: „Jakkolwiek kończy się wiek XX, a my odżegnujemy się od wszelkich przesądów, problemy seksu stanowią wciąż temat tabu i rzadko są poruszane publicznie, szczególnie zaś z młodzieżą. A właśnie z wami należy mówić o seksie z całkowitą szczerością i poważnie. Młodzież bowiem – zwłaszcza w okresie dojrzewania – sprawy płci przeżywa burzliwie, nie mając zarazem w tych kwestiach żadnego doświadczenia i nie rozumiejąc ich natury. W takim stanie rzeczy dojrzewanie seksualne staje się dla młodego człowieka groźnym żywiołem, niesie liczne niebezpieczeństwa, często konflikty moralne i powikłania psychologiczne”. Kto zna te książeczki, ten wie, że były one bogato ilustrowane naturalnymi fotografiami wykonanymi przez lekarza, nie rysunkami, co również było bardzo rewolucyjne na ówczesne czasy.

 

Prof. Andrzej Jaczewski wraz z prof. Zbigniewem Izdebskim napisali wydany przez PCK poradnik dla młodzieży związany z inicjacją seksualną pt. „ Ja i Ty pierwszy raz. Tajemnice inicjacji seksualnej”. Nie tylko dla młodzieży, także dla dorosłych, wydana została przez Oficynę Wydawniczą PCK publikacja autorstwa Michaliny Wisłockiej, której nie trzeba nikomu przedstawiać, dot. antykoncepcji pt. Miłość bez lęku”.

Inicjatywa edukacji seksualnej podejmowana była także, poza Zarządem Głównym w Warszawie, przez oddziały okręgowe. Listę pozycji książkowych przytoczonych wcześniej koniecznie należy uzupełnić o dwa tytuły sfinansowane przez Zarząd Wojewódzki Polskiego Czerwonego Krzyża w Olsztynie. Są to książki autorstwa prof. Kazimierza Imielińskiego: „Medycyna seksualna. Mitologia i historia” oraz „Medycyna seksualna. Patologia i profilaktyka”.

Znacie te poradniki? A może było ich więcej? Czekamy na informacje od Was.

Zdjęcia:
1. A. Jaczewski, „Tajemnice okresu dojrzewania. Dziewczęta” oraz „Tajemnice okresu dojrzewania. Chłopcy”
2. A. Jaczewski, Z. Izdebski, „Ja i Ty pierwszy raz. Tajemnice inicjacji seksualnej”.
3. M. Wisłocka, „Miłość bez lęku”.
4. K. Imieliński, „Medycyna seksualna. Mitologia i historia”.
5. K. Imieliński, „Medycyna seksualna. Patologia i profilaktyka”.

38. Czy wiesz, że Zofia Stryjeńska, wybitna polska malarka, grafik, ilustratorka, projektantka tkanin i zabawek, namalowała dla Polskiego Czerwonego Krzyża dwa portrety dziecięce?

W czasie 100-letniej historii PCK współpracę z naszą organizacją podejmowało wiele wybitnych postaci również świata artystycznego: grafików, kompozytorów, artystów plastyków. Dziś prezentujemy osobę Zofii Stryjeńskiej i jej dwa, mało znane nawet osobom zaznajomionym z jej twórczością, portrety dziecięce.

W 949 roku Polski Czerwony Krzyż zwrócił się za pośrednictwem ZAIKS-u do Zofii Stryjeńskiej z propozycją wydania w celach zarobkowych dwóch serii pocztówek z portretami dziecięcymi. Umowę szybko sfinalizowano i Dział Propagandy Zdrowia Zarządu Głównego PCK wprowadził do obiegu po 100 000 sztuk każdej z kart. Rysunki Stryjeńskiej uzupełniono cytatami z Juliana Ejsmonda „ Najpromienniejszym i najbardziej uśmiechniętym z ludzkich słów jest słowo: dziecko” oraz Marcina Kacprzaka „Dziecko- to nasza przyszłość; szczęście dziecka to największa nasza radość”.
Portrety te odbiegają znacząco od stylu malarstwa Stryjeńskiej, od kolorystyki, bogactwa emocji, witalności do jakiej przyzwyczaiła odbiorców swojej sztuki . Niektórzy upatrują w nich bądź poszukiwań nowego, bardziej ascetycznego języka artystycznego malarki obecnej w sztuce już od wielu lat, bądź zapowiedzi schyłku jej talentu. Rozstrzygnięcie tej kwestii nie jest naszym zadaniem, dla nas ważne jest to, że pocztówki te są ciekawym i cennym przyczynkiem do poznania naszej historii, sposobów działania organizacji, realizacji naszej misji – sposobów polegających również na angażowaniu do współpracy wybitnych osobowości danej epoki.

Wcześniej w 1930 roku, Okręg Warszawski Polskiego Czerwonego Krzyża zorganizował wystawę prac malarki.

Kim była Zofia Stryjeńska?
Malarka, graficzka, ilustratorka, scenograf, projektantka tkanin, plakatów i zabawek;. Urodzona w 1891 w Krakowie, zmarła w 1976 w Genewie. Naukę malarstwa rozpoczęła pod kierunkiem L. Stroynowskiego i kontynuowała od 1909 w prywatnej Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej w Krakowie. W 1911, podając się za mężczyznę, podjęła studia w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych nie przyjmującej jeszcze wówczas kobiet w szeregi studentów.
Jest autorką m.in: barwnych litografii zatytułowanych Bożki słowiańskie (1918, 1922), fresków w Muzeum Techniczno-Przemysłowym w Krakowie (1917), polichromii sal w baszcie Senatorskiej na Wawelu (1917) i dekoracji wnętrza winiarni Fukiera w Warszawie cyklu obrazów Łowy bogów (1921) oraz Poranek, Wieczór i Koncert Beriota (1923).
Jako członek Stowarzyszenia Artystów Polskich Rytm (od 1922 roku) Stryjeńska wzięła udział w Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925, zdobiąc salę główną polskiego pawilonu zaprojektowanego przez J. Czajkowskiego sześcioma panneaux przedstawiającymi Rok obrzędowy w Polsce.
Potem namalowała słynny cykl Młoda wieś polska, który stanowi apologię urody wiejskiego życia i młodości. W okresie największej popularności Stryjeńskiej jej prace były rozpowszechniane w formie tek, albumów i pocztówek przez oficynę Jakuba Mortkowicza, która wydała m.in. „Tańce polskie”, „Paschę. Pieśń o Zmartwychwstaniu Pańskim”, „Piastów” i „Obrzędy polskie”. Urzeczona była rodzimym folklorem i piastowską przeszłością.
W zakresie malarstwa monumentalnego artystka opracowała w 1928, wspólnie z S. Ostrowskim, projekt polichromii kamienic Rynku Starego Miasta w Warszawie; uczestniczyła też w jego realizacji. Brała także udział w dekoracji wnętrz statku Batory (1934) i statku Piłsudski (1935), a także sali warszawskiej cukierni Wedla (1935). Uprawiała ponadto szeroko zakrojoną działalność ilustratorską zdobiąc m.in. tak ekskluzywne wydawnictwa jak: „Pastorałka złożona z 7 kolęd” (1915), „Sielanki Szymonowica” (1926), „Treny Kochanowskiego” (1930) i „Muzyka Podhala” S.A. Mierczyńskiego. Bibliofilskie standardy osiągnęły ilustrowane przez nią książki takie jak: „Monachomachia czyli Wojna Mnichów” Krasickiego (1921), „Jak baba diabła wyonacyła” Tetmajera (1921) czy „Rymy dziecięce” Iłłakowiczówny (1922). Jako scenograf współpracowała z Teatrem Miejskim im. Słowackiego w Krakowie; była autorką dekoracji i kostiumów do baletu „Harnasie” wystawionego w Warszawie (1938), Brukseli, Paryżu i Nowym Jorku (1939). Nazywana jest „księżniczką sztuki polskiej”.

Opr. na podstawie:
Angelika Kuźniak „Stryjeńska. Diabli nadali”, Wydawnictwo Czarne 2015
Zofia Stryjeńska : 1891-1976 : katalog z wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, październik 2008 – styczeń 2009. Wydawca Muzeum Narodowe w Krakowie, 2008. Tu tekst Marka Sosenko, O pocztówkach.

O jej malarstwie pięknie pisze w katalogu z wystawy z 1930 roku Jerzy Warchałowski.

Opr. na podstawie:
Angelika Kuźniak „Stryjeńska. Diabli nadali”, Wydawnictwo Czarne 2015
Zofia Stryjeńska : 1891-1976 : katalog z wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, październik 2008 – styczeń 2009. Wydawca Muzeum Narodowe w Krakowie, 2008. Tu tekst Marka Sosenko, O pocztówkach.
Wystawa prac Zofii Stryjeńskiej, Henryka Kuny, Warszawa 1930 (Źródło: https://polona.pl/…/wystawa-prac-zofji-stryjenskiej-hen…/0/…

Na fotografii pocztówki wydane przez PCK w 1949 roku oraz fragment katalogu z wystawy Stryjeńskiej organizowanej przez PCK w 1930 roku z tekstem Jerzego Warchałowskiego oraz 2 obrazy wystawione przez PCK w 1930 roku Sobotki i Wianki

 

39. Czy wiesz, że jednym ze źródeł przychodów Polskiego Czerwonego Krzyża w okresie międzywojennym były dopłaty do znaczków pocztowych?

O różnych formach wsparcia finansowego dla działalności Polskiego Czerwonego Krzyża w okresie międzywojennym pisaliśmy w ciekawostce nr 17.
Było między innymi o opłatach od publicznych zabaw, rozrywek i widowisk na rzecz Polskiego Czerwonego Krzyża regulowanych rozporządzeniami i ustawami rządowymi. Inną formą pomocy finansowej państwa, zaraz po powstaniu naszej organizacji, była możliwość dobrowolnych dopłat przez obywateli do znaczków pocztowych. Możliwość taka wprowadzona została w 1921 roku i dotyczyła serii znaczków z polskim ułanem, kawalerzystą. Same znaczki nie były związane z Czerwonym Krzyżem – była to seria wydana w roku 1919, przedrukowana w 1921 r z dopłatą 30 mk na Czerwony Krzyż. Seria obejmowała 4 znaczki w kolorach jasnoczerwony, brązowy, brązowokarmelowoczerwony i zielony.

W tym samym roku znaczki z dopłatą na Czerwony Krzyż weszły do obiegu znaki na Litwie Środkowej (Litwa Środkowa – formalnie niezależny organizm państwowy ze stolicą w Wilnie, którego powstanie zostało ogłoszone przez gen. Lucjana Żeligowskiego 12 października 1920 po zainscenizowanym tzw. buncie Żeligowskiego. 18 kwietnia 1922 roku przyłączona do Polski. Termin „Litwa Środkowa” był przejawem planów federalistycznych Józefa Piłsudskiego. Wraz z Litwą Wschodnią (tereny obecnej Białorusi) i Litwą Zachodnią (tereny obecnej Republiki Litwy) Wileńszczyzna miała tworzyć pozostające w unii z Polską państwo litewskie, składające się z trzech kantonów narodowościowych.
Znaczki Litwy Środkowej przedstawiają Ostrą Bramę oraz Katedrę Wileńską i sprzedawane były z dopłatą na Czerwony Krzyż w wysokości 1marki. Co ciekawe, te same znaczki wraz z dodatkowym znaczkiem z portretem gen. Żeligowskiego sprzedawane były także z dopłatą na… Polski Biały Krzyż. W odradzającym się po latach niewoli kraju taka forma wsparcia działalności organizacji społecznych była bardzo popularna.

Znaczki z dopłatami na Czerwony Krzyż, pojawiły się jeszcze w czasie II wojny światowej w Generalnej Guberni – piękna seria krakowska z Collegium Maius, Wzgórzem Wawelskim, Kościołem Mariackim i Wieżą Ratuszową. Niestety przychody z tej sprzedaży zasilały konto nie Polskiego, a Niemieckiego Czerwonego Krzyża.

Po wojnie Poczta Polska zaczęła wydawać znaczki związane z Polskim Czerwonym Krzyżem (Ciekawostka nr 34), miały one jednak charakter okolicznościowy i Polski Czerwony Krzyż nie czerpał już z tego tytułu żadnych korzyści finansowych i tak jest do dnia dzisiejszego.

40. Czy wiesz, że Polski Czerwony Krzyż po II wojnie światowej utworzył i wyposażył 11 stacji oddawania i konserwacji krwi, które zostały w 1949 roku bezpowrotnie przejęte przez państwo?

31 marca minie 70 lat od przejęcia przez państwo stacji krwiodawstwa Polskiego Czerwonego Krzyża. Dziś wracamy do rozważań nt. historii krwiodawstwa i wspominamy to wydarzenie.
 
Po zakończeniu działań wojennych Polski Czerwony Krzyż przystąpił do organizacji stacji poboru krwi. Osobą odpowiedzialną za to działanie był Bolesław Gnoiński, którego przedwojenne zasługi na polu rozwoju krwiodawstwa w PCK były nie do przecenienia. Na polecenie Ministra Zdrowia zajął się organizacją stacji przetaczania krwi w 1946 roku. Niestety dr Gnoiński zginął tragicznie w tymże samym roku, niemniej jednak jego śmierć nie przerwała aktywności PCK w tym obszarze.
 
Polski Czerwony Krzyż organizował stacje krwiodawstwa w wielu miastach Polski. Do końca 1948 roku uruchomił ich jedenaście. Pierwszy ośrodek przetaczania krwi powstał w czasie działań wojennych (w 1945 r.) w Łodzi, następne ośrodki powstały w Krakowie, Wrocławiu i Poznaniu. Aktywnie budowano również struktury skupiające krwiodawców. Dawcy, którzy przeżyli wojnę, zgłaszali się do szpitali i punktów PCK. Równolegle prowadzono akcję pozyskiwania nowych krwiodawców. Był to okres dominacji krwiodawstwa płatnego nad honorowym. Pieniądze za krew dla krwiodawców przekazywało ministerstwo zdrowia. Pieniądze uzyskane dzięki oddaniu krwi były często jedynym źródłem zarobkowania w biednym i wyniszczonym państwie.
 
Powstające w dużych miastach Stacje Przetaczania i Konserwacji Krwi PCK zajmowały się także działaniami organizacyjnymi związanymi z dawcami krwi. W mniejszych miastach punkty krwiodawstwa istniały przy szpitalach powiatowych, a ich funkcjonowanie zależało od wiedzy i zaangażowania poszczególnych lekarzy.
 
Stacje Przetaczania i Konserwacji Krwi PCK prowadziły działalność polegającą na werbowaniu dawców, ich badaniu, rejestracji, pobieraniu krwi, a także organizowaniu pobierania krwi łożyskowej. Zajmowały się również konserwacją i dystrybucją krwi konserwowanej. Do działań PCK należała koordynacja działań związanych z przeprowadzaniem transfuzji bezpośredniej. Ważnym elementem pracy była działalność propagandowa i szkolenie personelu medycznego.
 
Pomimo ogromnego zaangażowania finansowego i kadrowego Polskiego Czerwonego Krzyża wszystkie placówki PCK zostały w 1949 roku przekazane pod zarząd państwowy lub społeczny. Podobny los, jak stacje krwiodawstwa, spotkał także nieco później bo w październiku 1949 roku także szkoły pielęgniarstwa PCK. Majątek odebrany PCK nigdy nie został oszacowany, a zawierał on m.in. 177 kompletnie wyposażonych stacji pogotowia ratunkowego, 11 stacji przetaczania i konserwacji krwi (szacowana liczba dawców krwi skupionych przy tych instytucjach wynosiła 12 tys.). Cały dorobek PCK w postaci szpitali, sanatoriów, urządzeń, środków transportu, placówek sanatoryjno-leczniczych został odebrany, a pozbawiona zaplecza technicznego i diagnostycznego organizacja została zdegradowana do roli propagandowo-wychowawczej.
Opracowano na podstawie prac Zdzisława Abramka i Renaty Paligi.
Zarządzenie Ministra Zdrowia w sprawie przejęcia stacji krwiodawstwa
Powojenne krwiodawstwo, zdjęcia z archiwum MOO PCK.

41. Czy wiesz, że Polski Czerwony Krzyż od początku powstania posługiwał się formą afiszu i plakatu dla zwiększenia zasięgu oddziaływania, a pierwsze plakaty projektowali dla PCK wybitni artyści tego okresu na czele z „ojcem polskiego plakatu” Tadeuszem Gronowskim?

Czy wiesz, że Polski Czerwony Krzyż od początku powstania posługiwał się formą afiszu i plakatu dla zwiększenia zasięgu oddziaływania, a pierwsze plakaty projektowali dla PCK wybitni artyści tego okresu na czele z „ojcem polskiego plakatu” Tadeuszem Gronowskim?

Opowieść o plakatach zaczynamy od prezentacji najstarszych, naszym zdaniem jednych z najpiękniejszych plakatów czerwonokrzyskich. Nie sposób jednak pominąć formy poprzedzającej plakat, a więc afisz. Afisze składały się w dużej mierze wyłącznie z tekstu, czasami z nieskomplikowaną grafiką. Ich celem było przede wszystkim przekazanie treści. Afisze nie posługiwały się symboliką, nie nawoływały do głębszych rozmyślań ani metaforycznych skojarzeń – pełniły przede wszystkim funkcję informacyjną. Afisz przygotowywał drukarz, który dobierał odpowiednią czcionkę, a całość ozdabiał ornamentem.

Najstarszy zachowany afisz (datowany na rok 1921) znajduje się w zbiorach Zarządu Głównego w Warszawie i przez całe lata był eksponowany w sali konferencyjnej na ul. Mokotowskiej. Afisz nawoływał do zapisywania się na członków PTCK i składania, tak potrzebnych w tym czasie, ofiar na działalność organizacji.

Z roku 1921 pochodzą także pierwsze czerwonokrzyskie plakaty. Polski Czerwony Krzyż szybko dostrzegł potencjał tkwiący w tej formie sztuki. Hurtowo drukowano plakaty, w których zastosowanie miały już nie tylko elementy tekstu, ale również grafika i symbole. Plakaty, którymi wylepiano nie tylko szkoły, instytucje, urzędy, ale także ulice, były skutecznym środkiem informacyjnym i agitacyjnym.

Jeden z najstarszych, i co tu ukrywać jeden z najbardziej wymownych plakatów Czerwonego Krzyża, niestety nie jest oryginalnym dziełem polskim. Mowa tu o plakacie znajdującym się w zbiorach Muzeum Plakatu w Wilanowie sygnowanym przez Bogdana Nowakowskiego (1887-1945) z roku 1921, pt. Największa Polska Macierz Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża. Propagandowy plakat PTCK autorstwa Bogdana Nowakowskiego w dużym stopniu naśladował plakat amerykańskiej organizacji czerwonego krzyża (American Red Cross). Jego twórcą był malarz i ilustrator Alonzo Earl Eringer (1878-1948). Eringer zestawił ze sobą znak graficzny czerwonego krzyża, opiekującą się rannym żołnierzem siostrę Czerwonego Krzyża oraz napis The Greatest Mother in the World (Największa Matka na Świecie). Nadnaturalnej wielkości w stosunku do rannego żołnierza postać siostry, wzorowana była na sakralnej kompozycji Piety (przedstawieniu Matki Boskiej trzymającej na kolanach martwego Chrystusa). Nowakowski wykorzystał układ kompozycyjny amerykańskiego plakatu. W obu ujęciach postać siostry jest dominująca. Był to zabieg celowy, w oficjalnych materiałach Czerwonego Krzyża organizację porównywano do siostry:

w rodzinie państwowej […] ma on rolę najstarszej siostry, pełnej poświęcenia i miłości. Która w zastępstwie innych członków rodziny idzie nieść pomoc i opiekę bratu, żołnierzowi – obrońcy i opuszczonemu rodzeństwu – wszelkiej biedzie i nędzy. (Kilka uwag o sposobie prowadzenia propagandy w Czerwonym Krzyżu, „Czerwony Krzyż”, R.3, nr 1, 1 stycznia 1921, s. 7-9).
Polska wersja napisu (Największa Polska Macierz) była niemal dosłownym tłumaczeniem angielskiej. Tytuł plakatu jednej z największych wówczas organizacji pomocowych w Polsce podkreślał jej wielkość i powszechność, a jednocześnie odwoływał się do podwójnego znaczenia słowa macierz jako matki i ojczyzny. (cyt,. za: Małgorzata Myślicka, Muzeum Plakatu w Wilanowie cyt za: http://www.postermuseum.pl/kolekcja/z-cyklu-wokol-1918-cz-2/
Amerykańska wersja plakatu stała się także głównym motywem „mareczek”, znaczków kwestarskich o trzech różnych nominałach drukowanych przez Oddział Warszawski Polskiego Czerwonego Krzyża.

Niezwykle wymownym, jest wcześniejszy plakat agitacyjny pochodzący z okresu wojny bolszewickiej z 1920 roku nawołujący do wstępowania do Czerwonego Krzyża, przedstawiający sanitariuszkę PCK opiekującą się rannym żołnierzem. Smutny aż serce boli, ale prawdziwy. Plakat sygnowany jest monogramem: „W.P.”, odbity został w zakładach litograficznych F. Pilczka w Poznaniu.

Były też radosne plakaty. Do nich należą te drukowane po 1921 roku , a związane z tworzeniem Kół Młodzieży Czerwonego Krzyża. Mowa tu o dwóch plakatach: jeden autorstwa Edmunda Bartłomiejczyka (1885 -1950), a drugi stworzony przez uznawanego za „ojca plakatu polskiego” Tadeusza Gronowskiego. (18894-1990).

Na każdym z nich widzimy radosną, pełną zapału do działania młodzież czerwonokrzyską.
Dostęp do nich jest jednak ograniczony. Właścicielem, bodaj jedynego egzemplarza drugiego plakatu, jest Biblioteka Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie. ( Źródło: Źródło: http://dlibra.umcs.lublin.pl/Publikacja została udostępniona na podst. art. 28 p. 3 ustawy z dn. 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 2006 nr 90 poz. 631). Publikacja dostępna wyłącznie na terenie UMCS )

Zdjęcia.
1. Afisz z 1921 r.
2. Plakat b. Nowakowskiego z 1921 r, Źródło http://www.postermuseum.pl/kolekcja/z-cyklu-wokol-1918-cz-2/
3. Pierwowzór plakatu B. Nowakowskiego,Źródło http://www.postermuseum.pl/kolekcja/z-cyklu-wokol-1918-cz-2/
4. Plaka z 1920 r z czasów wojny bolszewickiej.
5. Plakat E. Bartłomiejczyka
6. Plakat T. Gronowskiego Źródło: http://dlibra.umcs.lublin.pl/
7. Plakat z 1930 r – autor nieznany.

42. Czy wiesz, że w różnych okresach działalności organizacji powstawały wiersze poświęcone Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi?

Dziś publikujemy w naszej ciekawostce kilka wybranych wierszy poświęconych Czerwonemu Krzyżowi. Ich autorami są m.in wybitni polscy poeci Jan Kasprowicz i Kazimiera Iłłakowiczówna.
Iłłakowiczówna była związana z PCK. Jej wiersz jest bardzo osobisty, wyrósł z własnych doświadczeń – w czasie I wojny światowej była sanitariuszką działająca pod znakiem czerwonego krzyża, choć prawdopodobnie był to Rosyjski Czerwony Krzyż. Potem także angażowała się w działalność naszej organizacji.
Ciekawy jest także wiersz autorstwa Edwarda Ligockiego pt. Do młodzieży. Prawdopodobnie jego autor to żołnierz gen. Józefa Hallera, który jako Prezes PTCK w latach 1920-1926 zainicjował powstanie Kół Młodzieży Polskiego Czerwonego Krzyża. Nie dziwi więc fakt, że jego przyjaciel, współtowarzysz walk, ale również poeta, napisał taki utwór poświęcony młodzieży i do niej skierowany.

Zaczynamy jednak naszą prezentację od najbardziej znanego, współcześnie recytowanego i popularnego utworu Ludwika Andrzejowskiego pt. „Czerwony Krzyż”.

„Czerwony Krzyż” – Ludwik Andrzejowski

Z krwi oceanu, z morza ognia,
nie tylko podłość w nas wyrasta.
Z burzy, co w proch rozwala miasta
i domy nam obraca w zgliszcza,
nie tylko rośnie w sercach zbrodnia,
nie tylko śmierć, co świat wyniszcza,
nie tylko z nędzy i cierpienia,
człowiek na zwierzę się przemienia,
a wśród zakłamań i omamień –
nie każde serce krzepnie w kamień.
Gdy chcesz w świat grozy i szaleństwa,
iść z dumnym czołem człowieczeństwa,
to sztandar weź, a na sztandarze
oddaj swe serce światu w darze
i sięgnij jeszcze większych wyżyn,
i serce swoje połącz z krzyżem,
i zbierz w nie wszystkie krwi otchłanie,
co płynął wciąż niepowstrzymanie
i dźwignij ponad światem wzwyż
wszechludzki znak – Czerwony Krzyż.
Sztandary zbrodni leżą w błocie,
Sztandary zwycięstw krwią zbryzgane,
ozdobią muzealną ścianę, spoczną w swej chwale i martwocie.
Z mrocznej epoki grozy, strachu
i nagłej śmierci niespodzianej
zostanie jeden sztandar żywy,
jako ludzkości znak prawdziwy,
dopóki w nowym świata gmachu
nie zabrzmi pieśni głos szczęśliwej.
Lecz nim szatańskie echa bojów
zagasną w ciszy wszechpokoju,
Niechaj sie dźwiga wszędzie wzwyż
Miłości znak- Czerwony Krzyż.

„Polski Czerwony Krzyż” – K. Iłłakowiczówna

My, którzy wiemy –
jak się wojna kończy
jak się zwycięstwo
lub klęska sposobi
jak wiosna polska
we zbożach się bieli
i jak się wioska polska
jasno pali!

My, którzy służym
milczący i wierni
sami nie wiedzą
jaki los nas czeka,
czy gorzka będzie nagroda
czy słodka
i czy nas przyszłość
uczci czy oczerni,
czy chodzić będziem w hańbie
czy też glorii,

My, co niesiemy przez
różne zagony
na polskich barkach ciężki
Krzyż Czerwony
My należymy także do historii…

Będą wiedzieli, słyszeli
w narodzie
ze słów kroniki o naszych
przygodach,
o powodzeniach, o marszach,
o szkodach,
o pracy w skwarze, pod deszczem,
na chłodzie,
o długich nocach spędzonych
bezdomnie,
łzach, co zawsze były
pod powieką,
łzach, które wola zepchnęła
daleko
aż na dno serca, jak pod
trumny wieko.

O tym,że mięsni byliśmy
niezłomnie
i do absurdu nieraz
miłosierni,
a zawsze, wszędzie aż do
końca wierni,
a zawsze – nawet zaplątani
w matni
z miejsca cierpień
schodziliśmy ostatni

„Polski Czerwony Krzyż” – Zygmunt Drabik

Spójrz i oto symbol, który płonie czerwienią Krzyża
Czuły i miłosierny, dobrą podaje ci dłoń …..
Klęska, jak biały Anioł, czoło promienne
Nad zranionią twą ręką, z której zwisa wypadła broń.

Czuwa nad tobą wszędzie, idzie w bitew zamiecie
Symbol, którego imię dźwięczy, jak dzwonowy spiż,
Symbol, którego dzisiaj święcisz dwudziestopięciolecie
Polski Czerwony Krzyż !

Kiedy cię los dosięgnie, kiedy cię klęska złamie,
Kiedy pożarem krwawym nocą twój płonie dom,
Wtedy przyjdzie ofiarny, silnie poda ? ramię
Wtedy pociechę niesie smutkom twoim i łzom.

Dźwignie cię w ciężkiej doli, dźwignie cię swą pomocą
Kiedy bezsilny padasz, kiedy wśród trwogi drżysz,
Idzie do ciebie czujny, czujny i dniem i nocą
Polski Czerwony Krzyż !

Wiersz napisany przez Zygmunta Drabika, przerobiony i dostosowany do XXV -lecia Kół Młodzieży P.C.K. w Krakowie.

***
Czerwony krzyżu, w morzach krwi
Pociechą błyszczysz smutną
Gdy bój, mord, i jęk, i łzy
Ten rozhukany tan swój utną.

Czerwony Krzyżu, kiedyż w biel
Roztlisz się promienistą,
Wszechumiłowań znak i cel
Daremny dziś Ewangelisto?”

Miriam

Na zdjęciach:
1. Kazimiera Iłłakowiczówna i prezes PCK Aleksander Osiński podczas nagrywania audycji radiowej z okazji Tygodnia PCK, Źródło NAC
2. Wiersz Edwarda Ligockiego pt. „Do młodzieży”.
3. Wiersz Jana Kasprowicza pt. „Czerwony Krzyż”.

Obraz może zawierać: 7 osób, ludzie siedzą i w budynku
Obraz może zawierać: tekst
Obraz może zawierać: tekst

 

 

43. Czy wiesz, że młodzież Polskiego Czerwonego Krzyża miała swój własny Hymn napisany specjalnie dla niej?

Czy wiesz, że młodzież Polskiego Czerwonego Krzyża miała swój własny Hymn napisany specjalnie dla niej?

Hymn Młodzieży to kolejny, po Hymnie Polskiego Czerwonego Krzyża (Pieśń o Czerwonym Krzyżu), utwór o tym charakterze. Na zamówienie Komisji Głównej Kół Młodzieży Polskiego Czerwonego Krzyża, znany polski kompozytor okresu międzywojennego Witold Friemann około 1934 roku napisał tekst i muzykę Hymnu. Utwór napisany został do wykonywania z towarzyszeniem fortepianu przez solistę, jak również w odmianach dla chóru (chór trzygłosowy dziecięcy lub żeński, czterogłosowy męski, czterogłosowy mieszany). Taki sposób napisania utworu wskazuje jednoznacznie, że w zamiarze miał to być podniosły utwór, wykonywany na okolicznościowych uroczystościach. O tym, że muzycznie nie jest to łatwy utwór, miała okazję przekonać się młodzież w Krakowie, która przygotowywała się do jego odśpiewania na gali z okazji 100-lecia PCK w Krakowie.
Niewiele wiemy o okolicznościach powstania tego utworu. Ciekawostką jest jednak fakt, że jedyny egzemplarz tego druku muzycznego wydanego przez Komisję Główną Kół Młodzieży w Warszawie około 1934 roku znajduje się w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Tu został odnaleziony i przygotowane zostało jego powojenne wykonanie na uroczystościach związanych z obchodami 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża.

Hymn Młodzieży Polskiego Czerwonego Krzyża

Czerwony Krzyż to jest nasz znak!
Pod jego skrzydły idziem w świat.
Głosząc że będziem czynić tak,
By człowiek ludziom był jak brat.

Czerwony Krzyż to jest nasz zew,
Co nawołuje niczym dzwon!
Gdzie ludzki jęk, gdzie ból i krew,
Gdzie bohaterstwa wzlot i skon.

Czerwony Krzyż ogłasza wieść,
Że czy przyjaciel, czy też wróg
Pomoc każdemu trzeba nieść,
Bo tak nam czynić każe Bóg.

Ciekawą postacią jest także sam autor – Witold Friemann (1889-1977).

Witold Friemann urodził się 20 sierpnia 1889 roku w Koninie, naówczas w guberni kaliskiej, w rodzinie inteligenckiej. Ojciec jego Alfons, pochodził z muzykalnej rodziny szwedzkiej, przybyłej do Polski na początku XIX wieku. Brat Alfonsa – Gustaw Friemann (1842–1902) był dobrym kompozytorem i wybitnym skrzypkiem; przez ostatnie lata swego życia – dyrektorem Konserwatorium w Odessie. Matka Witolda, Maria, pochodziła ze znanej rodziny szlacheckiej Brodowskich. W domu państwa Friemannów panował nastrój patriotyzmu i troski o kulturę polską. Konin w tym czasie był niewielkim miasteczkiem powiatowym. Na przeszło sześć tysięcy mieszkańców, Żydzi stanowili zdecydowaną większość (ponad 3 tysiące). Niemal jedynym ośrodkiem kultury w tym miasteczku było Konińskie Towarzystwo Muzyczne. Dlatego małego Witolda rodzice oddali do gimnazjum w Warszawie. Muzyki uczyli go: prof. fortepianu Paweł Romaszko i teorii – Marek Zawirski. Później przyjęty został do Konserwatorium warszawskiego, gdzie studiował u Zygmunta Noskowskiego i Romana Statkowskiego (kompozycja) oraz u Aleksandra Michałowskiego (fortepian). W latach 1909 do 1913 przebywał w Lipsku i w Meiningen, gdzie studiował u Maxa Regera (kompozycja) i Józefa Pembaura syna (fortepian).

Karierę wirtuoza gry na fortepianie rozpoczął w Lipsku 1914 roku. Entuzjastyczne recenzje po tym debiucie, niestety, nie dały pozytywnych owoców – na przeszkodzie zaplanowanych koncertów stanął wybuch pierwszej wojny światowej. W młodym Friemannie odezwał się duch patrioty wykarmionego w domu lekturą wielkich polskich romantyków i Henryka Sienkiewicza. Wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej i „Strzelca”. W czasie wojny bolszewickiej służył jako ochotnik w 15. pułku ułanów. Do cywila przeszedł dopiero po zawieszeniu broni w 1921 roku.

Bezpośrednio po wojnie wybitny muzykolog Adolf Chybiński zaprosił Friemanna do Lwowa, gdzie przez osiem lat uczył gry na fortepianie we lwowskim Konserwatorium prowadzonym przez Polskie Towarzystwo Muzyczne. Równocześnie podjął współpracę jako recenzent muzyczny w czasopiśmie „Słowo Polskie”.

Wielkim wydarzeniem w życiu Friemanna było poznanie Ireny Lelewel, prawnuczki Prota Adama Lelewela (1790–1884) – młodszego brata Joachima – oficera napoleońskiego, posła na Sejm Królestwa Kongresowego i pisarza (ostatnie swoje prace pisarskie Prot Lelewel dyktował sekretarzowi, gdyż był już niewidomym). Pomiędzy Witoldem i Ireną nawiązała się wielka przyjaźń, uwieńczona w dniu 5 sierpnia 1922 roku ślubem we Lwowie. Z małżeństwa tego przyszedł na świat syn Jerzy. Irena, z wykształcenia polonistka, tłumaczka wierszy z francuskiego oraz autorka wielu własnych utworów, była przez przeszło 50 lat wspólnego pożycia małżeńskiego prawdziwym natchnieniem dla Witolda. Po jej śmierci Friemann załamał się psychicznie i do końca życia nie mógł już pracować twórczo, unikał ludzi i trudno było nawiązać z nim kontakt.
W okresie lwowskim Friemann zdobył dużą popularność jako kompozytor, głównie dzięki swej liryce wokalnej. Jego pieśni śpiewała między innymi królowa polskich sopranów – Ada Sari.

W 1929 roku Friemannowie opuścili Lwów, przenosząc się na cztery lata do Katowic. Tu Friemann był współorganizatorem Konserwatorium, w którym objął stanowisko dyrektora. Z jego inicjatywy przy tej uczelni została zorganizowana jedyna w kraju Wojskowa Szkoła Muzyczna. Dzięki tej szkole, poziom orkiestr wojskowych w latach międzywojennych, znacznie się poprawił.

W 1933 roku Friemann przeniósł się do Warszawy, gdzie podjął pracę w Polskim Radio. To w tym okresie napisał Hymn Młodzieży Polskiego Czerwonego Krzyża. Równocześnie dużo koncertował jako pianista. W programach tych znaczne miejsce zajmowały jego utwory. W czasie okupacji przebywał w Warszawie, włączając się w ruch Polski podziemnej. Dawał koncerty z muzyką polską, zakazaną przez okupanta. Podczas Powstania brał udział wraz z synem w walce z bronią w ręku. Był moment, gdy postawiono ich pod ścianą, na rozstrzelanie.

Gdy Friemannowie w 1945 roku powrócili do Warszawy, ich mieszkanie przy Al. Niepodległości 132 było całkowicie zniszczone. Musieli zamieszkać pod Warszawą, w bardzo złych warunkach. Dlatego z radością przyjęli propozycję kuzyna ks. Władysława Korniłowicza, aby przenieść się do Zakładu w Laskach, gdzie właśnie znalazł się wakat nauczyciela muzyki – po opuszczeniu Lasek przez Włodzimierza Bielajewa. I tak rozpoczął się ostatni etap życia Witolda Friemanna.

W tym czasie Laski zgromadziły prawdziwą elitę młodzieży niewidomej. Część wychowanków jeszcze z okresu międzywojennego przybyła na zorganizowany przez Zakład kurs masażu leczniczego. Ponadto z każdym dniem zjawiali się tzw. „minerzy”, czyli chłopcy, którzy utracili wzrok w wyniku wypadków wojennych i powojennych. Witold Friemann znalazł się w swoim żywiole: utworzył dwa chóry czterogłosowe – męski i żeński, uczył gry na fortepianie, komponował melodie do znanych wierszy kompozytorów polskich i obcych, prowadził zajęcia umuzykalniające. Jego żona Irena prowadziła bibliotekę czarnodrukową oraz pisała teksty dla potrzeb męża. Pierwszym wspaniałym koncertem były jasełka, wystawione w styczniu 1947 roku. Byłem na tym występie. W sali na drugim piętrze Domu Dziewcząt zgromadził się tłum zaproszonych gości. Owacjom nie było końca. Jeden z gości szwajcarskich napisał później: „Przyjechałem do Lasek, aby pomóc Zakładowi, tymczasem zostałem obdarowany najgłębszym przeżyciem artystycznym”.
Chóry laskowskie dawały wiele koncertów propagujących nie tylko piękną muzykę, ale i tradycje narodowe. „Pan Friemann był niezwykle wymagający – wspomina Zdzisław Silecki – ale równocześnie serdeczny i przyjazny. To była piękna, profesjonalna działalność wielkiego artysty”. Laski w owym czasie rozbrzmiewały muzyką. Dla poprawy poziomu śpiewu Friemann sprowadził do Lasek Zofię Kozłowską (1871–1958), która ze swoją młodszą siostrą Marią (1881–1961) prowadziły szkołę śpiewu we Lwowie, a następnie w Warszawie.
Witold Friemann potrafił wciągać do pracy innych. Z radością przekazał główną rolę odpowiedzialnego za muzykę, niewidomej pianistce z Konserwatorium w Łodzi – Stefanii Skibównie, absolwentce Lasek. W końcu lat czterdziestych, bardzo często przy prowadzeniu chóru dziewcząt, wyręczał się Heleną Bętkowską.
Witold Friemann zmarł 22 marca 1977 roku. Pochowany został w grobie rodzinnym na Powązkach.

Jego twórczość kompozytorska: 3 symfonie (wszystkie skomponowane w Laskach), 5 koncertów na fortepian, 12 na różne instrumenty (większość powstała również w Laskach), muzykę kameralną, utwory fortepianowe, pieśni chóralne i pieśni solowe, między innymi „Cudne oczy”. Łącznie w druku ukazało się ponad 400 utworów. Część rękopisów została zdeponowana w różnych bibliotekach.

opr. m.in na podstawie Władysław Gołąb, Witold Frieman , Źródło http://www.swiatbrajla.org.pl/?witold-friemann,44

Na zdjęciach:
1. Witold Friemann
2- 9. Egzemplarz Hymnu Młodzieży PCK ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej
10. Chór młodzieży z warszawskich Kół w czasie uroczystej akademii wraz ze sztandarami.
11. Wykonanie Hymnu przez krakowską młodzież na gali z okazji 100-lecia PCK w Krakowie.
Wkrótce ukaże się nagranie muzyczne tego utworu przygotowane przez Małopolski Oddział Okręgowy PCK.

44. Czy wiesz, że Polski Czerwony Krzyż prowadził formację zawodowych pielęgniarek pn. Korpus Sióstr PCK, która zasilała jednostki wojskowej służby zdrowia?

Czy wiesz, że Polski Czerwony Krzyż prowadził formację zawodowych pielęgniarek pn. Korpus Sióstr PCK, która zasilała jednostki wojskowej służby zdrowia?

1 kwietnia 1929 roku, czyli 90 lat temu, Komitet Główny PCK powołał Korpus Sióstr PCK. Od początku funkcję przewodniczącej objęła hrabina Maria Tarnowska, inicjatorka powstania Korpusu.

Powołanie Korpusu było konsekwencją zmian jakie dokonywały się w relacjach pomiędzy rządem a naszą organizacją. 1 września 1927 roku zmieniona została nazwa z „Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża” na „Polski Czerwony Krzyż”. W osobnym rozporządzeniu Prezydenta RP zagwarantowano ochronę znaku – krzyża genewskiego, a także zatwierdzono nowy statut w 1928 roku, w którym sporo miejsca poświęcono zależnościom PCK od władz wojskowych oraz kompetencjom PCK w czasie pokoju i wojny. W Rozporządzeniu Prezydenta w sprawie zmiany nazwy z PTCK na PCK czytamy „Głównym zadaniem stowarzyszenia „Polski Czerwony Krzyż” jest współdziałanie z instytucjami sanitarno-wojskowemi w czasie wojny i przygotowanie się do tego współdziałania w czasie pokoju”. Natomiast w statucie z 1928 roku zagwarantowano powstanie specjalnej jednostki jaką był Korpus Sióstr PCK.

W kwietniu 1929 roku Zarząd PCK nadał powołanemu Korpusowi Sióstr PCK regulamin. W regulaminie przewidziano zasady prowadzenia rekrutacji i ewidencji sióstr, weryfikacji, zwalniania, ale też awansów. Na szczeblu okręgowym tworzone były Domy Macierzyste, w których siostry mogły mieszkać, i w których otaczane były opieką w razie choroby. Domy Macierzyste prowadziły także pośrednictwo pracy dla sióstr tymczasowo bez przydziału etatowego.

Siostry dzieliły się pod względem kwalifikacji na zawodowe i pomocnicze, pod względem stosunku służbowego na siostry czynne, siostry rezerwy i siostry Pogotowia Sanitarnego. Pod względem zajmowanego stanowiska na siostry inspektorki (dokonujące wizytacji i kontroli), siostry przełożone (szkół i szpitali), siostry oddziałowe i siostry salowe. Siostrami zawodowymi mogły zostać tylko osoby, które ukończyły 2-letnią szkołę pielęgniarską. Siostrami pogotowia sanitarnego zostawały osoby po ukończonym kursie pielęgniarskim.
Ciekawy jest par 14 Regulaminu mówiący o tym, że osoby zamężne nie mogą zajmować stanowisk sióstr czynnych w charakterze pielęgniarek szpitalnych, inne, a w szczególności stanowiska administracyjne mogą zajmować wyłącznie za zgodą Przewodniczącej Korpusu Sióstr. Tak więc praca w Korpusie na stanowiskach zawodowych w opiece nad chorymi wymagała rezygnacji z życia osobistego i poświęcenia się swojej pracy, która była powołaniem do służby bliźniemu.
Każda siostra czynna posiadała legitymację i książeczkę służbową. Przydziałów służbowych do pracy w szpitalach, sanatoriach, klinikach dokonywała Przewodnicząca Korpusu Sióstr. Do czasu otrzymania przydziału do pracy siostra mogła mieszkać w Domu Macierzystym, pod opieką którego pozostawała. W czasie pracy w służbie czynnej siostry obowiązane były do noszenia munduru określonego osobnym regulaminem. Absolwentki szkół pielęgniarskich mogły nosić także zatwierdzone przez Zarząd PCK odznaki. Siostry służbowo podlegały pracodawcy, u którego pełniły służbę (szpital, sanatorium), jak również PCK za pośrednictwem przełożonej Domu Macierzystego, do którego należały.

W umowie podpisanej 16 kwietnia 1930 roku pomiędzy PCK a Ministerstwem Spraw Wojskowych potwierdzono wyłączność PCK w dostarczaniu wykwalifikowanych pielęgniarek dla wojskowych placówek w czasie pokoju i na okres wojny. W myśl tej umowy PCK zobowiązywał się do skierowania do pracy etatowej w zakładach wojskowej służby zdrowia specjalnie przygotowany personel pielęgniarski pozostający w zasobach Korpusu Sióstr PCK. Siostry podlegały komendantowi wojskowemu danej formacji. Określone zostały limity etatów ( 1 siostra na 20 chorych chirurgicznych lub wewnętrznych, 1 na 10 chorych zakaźnych lub umysłowych). W umowie określone zostały szczegółowe zasady współpracy pomiędzy Ministerstwem a PCK. Siostry zatrudnione w formacjach wojskowych uzyskały określone uposażenie jak funkcjonariusze państwowi, miały prawo do określonych ryczałtów, rozliczania przejazdów, dodatków, urlopów, odpraw.

Siostry PCK miały także swoje własne stowarzyszenie pn Zrzeszenie Sióstr PCK, którego powstanie zainicjowała także hr Maria Tarnowska. Zrzeszenie działało w oparciu o własny Statut, a jego celem była obrona interesów, niesienie pomocy w postaci prowadzenia kas zapomogowo-pożyczkowych, troska o rozwój moralny, zawodowy, a także tworzenie oferty wypoczynkowej i kulturalnej.

W momencie powołania Korpusu Polski Czerwony Krzyż dysponował liczbą 410 sióstr PCK zatrudnionych w formacjach leczniczych wojskowych i wynagradzanych przez ówczesne Ministerstwo Spraw Wojskowych.
Na krótko przed wybuchem II wojny światowej Korpus Sióstr PCK liczył 732 pielęgniarki, z których większość stanowiły absolwentki poznańskiej i warszawskiej szkoły pielęgniarstwa. Siostry PCK rekrutowały się ze szkół i kursów specjalistycznych i zgodnie z podjętymi zobowiązaniami wobec władz wojskowych, zasilały wojskową służbę zdrowia.

Korpus Sióstr został samoczynnie rozwiązany po zakończeniu wojny obronnej w 1939 roku.

 

Na zdjęciach
1. Regulamin Korpusu Sióstr PCK.
2. hr Maria Tarnowska z absolwentkami szkoły pielęgniarstwa w mundurze Korpusu Sióstr PCK ( 3 złote paski na kołnierzu – zgodnie z regulaminem umundurowania przysługujące wyłącznie Przewodniczącej Korpusu Sióstr PCK)
3. Załącznik do umowy z Ministerstwem Spraw Wojskowych – uposażenie sióstr PCK.
4-11. Wzory mundurów Korpusu Sióstr PCK – regulamin
12. IX Walny Zjazd Zrzeszenia Sióstr Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie w 1933 roku, w pierwszym rzędzie hr. Maria Tarnowska, NAC Sygnatura: 1-C-843
13. Siostra PCK przy pracy, 1934 r, Źródło NAC Sygnatura: 1-C-883-2
14. Siostra PCK w czasie odpoczynku, 1934 r, Źródło NAC Sygnatura: 1-C-883-1
15. Siostra PCK w umundurowaniu, Źródło NAC Sygnatura: 18-149-7
16. Siostry PCK w czasie pochodu w Tygodniu PCK, Kraków 1938 r, Źródło NAC Sygnatura: 1-C-898-4
17. Siostry Pogotowia sanitarnego w czasie obchodów Tygodnia PCK w Krakowie, 1939 r, Źródło NAC Sygnatura: 1-C-899-5
18. Wymarsz sióstr na dyżur do szpitala w Warszawie.

45. Czy wiesz, że w czasie II wojny światowej w Polskim Czerwonym Krzyżu w Krakowie, pod szyldem „Biura Poszukiwania Osób Zaginionych” zajmującego się przekazywaniem informacji i korespondencji pomiędzy jeńcami wojennymi, więźniami obozów i ich rodzinami , działała unikalna jednostka konspiracyjna zwana Harcerską Pocztą PCK ?

Czy wiesz, że w czasie II wojny światowej w Polskim Czerwonym Krzyżu w Krakowie, pod szyldem „Biura Poszukiwania Osób Zaginionych” zajmującego się przekazywaniem informacji i korespondencji pomiędzy jeńcami wojennymi, więźniami obozów i ich rodzinami , działała unikalna jednostka konspiracyjna zwana Harcerską Pocztą PCK?

„Mam szczerą wolę całym życiem
pełnić służbę Bogu i Polsce,
nieść pełną pomoc bliźnim
i być posłusznym Prawu Harcerskiemu”.

Temu przyrzeczeniu harcerskiemu byli wierni kurierzy Harcerskiej Poczty PCK w Krakowie, z których ośmiu potwierdziło to najwyższą ceną – ofiarą życia. Harcerską Pocztę PCK w Krakowie powołał w pierwszych dniach września 1939 roku płk Stanisław Plappert, Pełnomocnik Zarządu Głównego PCK na Okręg Krakowski, a jej utworzenie powierzył dh. Edwardowi Poradziszowi, który jako instruktor harcerski zwrócił się z apelem do harcerzy z Krakowa o bezinteresowne podjęcie służby Polsce i jej mieszkańcom. Konspiracyjna Harcerską Pocztę, tworzyli jednak nie tylko harcerze z Krakowa, ale także z innych części kraju, głównie Kresów Wschodnich.

Zgłoszeni harcerze z różnych drużyn w Krakowie utworzyli konspiracyjną drużynę nazwaną Harcerską Pocztą PCK, dla władz okupacyjnych nazwaną „Biurem Poszukiwania Osób Zaginionych”. Oficjalnie jej członkowie nazwani byli gońcami, Komendant – Drużynowy – Kierownikiem Biura przy Okręgu PCK w Krakowie. Każdy goniec otrzymał legitymację w języku polskim i niemieckim podpisaną przez dyrektora PCK oraz przedstawiciela policji niemieckiej, potwierdzaną co miesiąc. Gońcy nosili opaski Czerwonego Krzyża z pieczęcią z orłem niemieckim potocznie zwanym „gapą”.

Praca w Harcerskiej Poczcie PCK była społeczna. Spełniała ona wiele zadań. Do PCK w Krakowie przychodziło wiele listów przesyłanych do Polski przez jeńców wojennych z obozów koncentracyjnych poprzez Międzynarodowy Czerwony Krzyż w Genewie. Gońcy sortowali te listy i każdy, w określonym dla siebie rejonie Krakowa, miał je doręczyć adresatowi. Często nie była to sprawa prosta. Wielu mieszkańców zostało rozproszonych przez działania wojenne lub pozostało na terenach na wschód od Bugu, wielu zmieniło miejsce zamieszkania lub schroniło się u rodzin, stąd wielu listów nie można było doręczyć. Ponieważ listy były pisane na pojedynczych kartkach, gońcy mieli możliwość poznać treść niedoręczonych listów. Często były to pierwsze wiadomości dla rodzin o miejscu pobytu nadawców w niewoli, czy szpitalach. Były bodźcem do prób odszukania adresatów, na przykład przez Biura Ewidencji Ludności, wypytywanie sąsiadów o rodzinach adresatów i odszukiwanie ich adresów – co wymagało dużego zaangażowania. Nagrodą dla gońca była radość rodzin, gdy otrzymywali wiadomość, że syn czy ojciec żyje i gdzie się znajduje. Niestety, zdarzały się też wiadomości o ich śmierci.

Inną dziedziną było odszukiwanie i identyfikowanie osób poszukiwanych, bowiem w pierwszych dniach i tygodniach września 1939 r. masy ludzi uciekały przed Niemcami na wschód, straszeni informacjami o używaniu przez Niemców – Polaków jako żywe tarcze w walce z wojskiem. Po 17 września 1939 r. uciekali na zachód po napaści Rosji na wschodnie tereny polskie. W drodze ludzie chorowali, umierali, ginęli pod bombami, byli więzieni lub koczowali na granicach.

Gońcy przed wstąpieniem do Harcerskiej Poczty PCK, wykonywali w Krakowie różne zadania np.
organizowali szpital Polskiego Czerwonego Krzyża w Krakowie przy ul. Skarbowej w Bursie ks. Kuznowicza, a następnie pracowali w nim jako sanitariusze zbierając rannych żołnierzy z ulic miasta do szpitala.
Po wkroczeniu Niemców i uzyskaniu informacji, że po wyleczeniu żołnierze ci zostaną zabrani do obozu jeńców wojennych, organizowali od mieszkańców ubrania cywilne i w ten sposób około 120 żołnierzy uratowali przed niewolą. Dh Roman Ciesielski dostarczał do więzienia w Wiśniczu paczki z żywnością i ciepłą odzieżą dla krakowskich profesorów, którzy zostali aresztowani w okresie letnim. Paczki te dostarczały do PCK rodziny. Dh Henryk Lancmański wraz z członkami swojego zespołu harcerskiego uczestniczył w pracach na Wawelu przy ochranianiu workami z piaskiem katedry oraz wynoszeniu ewakuowanych skrzyń ze skarbami wawelskimi na galary na Wiśle. Dh Bolesław Wójcik wraz z dh. Zdzisławem Morejko i Stanisławem Janią, po ewakuacji Urzędów Miejskich z Krakowa, pełnili w Magistracie w Podgórzu dyżury zapewniające łączność telefoniczną z Urzędem Miejskim w Śródmieściu.

Lista gońców drużyny Harcerskiej Poczty PCK w Krakowie:
1. Czesław Bednarz – były drużynowy III DH Podgórskiej; członek Szarych Szeregów,
2. Wojciech Beliczyński – były hufcowy Hufca Podgórskiego,
3. Zdzisław Ćwik – były instruktor w Hufcu Podgórskim,
4. Karol Benko,
5. Roman Ciesielski,
6. Adam Dobrowolski – członek Szarych Szeregów,
7. Stanisław Gorczyca,
8. Zdzisław Morajko – harcerz I DH Podgórskiej,
9. Henryk Lancmański – harcerz I HD Podgórskiej,
10. Andrzej Meissner – harcerz III Krakowskiej DH,
11. Jerzy Meissner – harcerz III Krakowskiej DH,
12. Wiesław Tomaszkiewicz – członek Szarych Szeregów,
13. Marian Szwarga,
14. Bolesław Wójcik – harcerz I DH Podgórskiej,
15. Stefan Teleżyński,
16. Jan Piechota,
17. Adam Jaworski,
18. Józef Lebiest,
19. Wojciech Krudowski,
20. Mieczysław Andrzejowski,
21. Zdzisław Poradzisz,
22. Edward Poradzisz – drużynowy Harcerskiej Poczty PCK, były drużynowy III DH Podgórskiej, były Namiestnik Zuchowy.

Oprócz oficjalnej działalności harcerzy jako gońców Biura Poszukiwania Osób Zaginionych, prowadzona była także działalność konspiracyjna. Działalność konspiracyjna Harcerskiej Poczty PCK polegała na tym, że była skrzynką przekaźnikową poczty organizacji podziemnych. Następną znaną skrzynką był Skład Apteczny przy ul. Czarnowiejskiej 30, po śmierci właściciela prowadzony przez p. Chodura. Jednym z odbierających pocztę z tej skrzynki był dh Marian Hampel, były drużynowy II PG.

Głównym zadaniem kurierów było przenoszenie listów i innych dokumentów przez granicę na Bugu, poza którą znalazła się duża ilość Polaków odcięta granicą od swoich rodzin, w tym także aresztowanych i wywiezionych do łagrów. Poza listami i wiadomościami dla polskich rodzin, także o osobach poszukiwanych oraz o zabitych w czasie wojny, kurierzy byli kontaktem między organizacjami podziemnymi po obu stronach granicy, na przykład między członkami Szarych Szeregów a Komendantem mającym siedzibę w Krakowie.

Działalność kurierów była zakonspirowana, ale ich praca była powiązana z bazą, to jest Harcerską Pocztą PCK w Krakowie przy ulicy Pieradzkiego 19 (obecna Studencka 19). Dużym sukcesem kurierów było dostarczanie wiadomości z obozów w Ostaszkowie i Kozielsku. Kurierów z terenów wschodniej Polski było 15, ale znamy nazwiska tylko ośmiu, zamordowanych w trakcie pełnienia swoich obowiązków w latach 1939 i 1940, przy przekraczaniu granicy na Bugu. Pozostali są nadal zakonspirowani i nie udało się ich odnaleźć.

Lista nazwisk kurierów zamordowanych przy przekraczaniu granicy na Bugu:
1. Henryk Brodawski z Chyrowa
2. Jan Budoń ze Stanisławowa
3. Leszek Garbek z Diloku – Delatynia
4. Alojzy Grzybek z Nowego Targu
5. Stanisław Paluch z Krakowa
6. Bolesław Siemianowicz z Baranowicz
7. Stanisław Smoleń ze Lwowa
8. Władysław Widerski z Krakowa.

” Odeszli na wieczną wartę”

Działalność Harcerskiej Poczty PCK została upamiętniona tablicą odsłoniętą 27 września 2003 roku na budynku przy ul. Studenckiej 19. Co roku 23 kwietnia, w rocznicę aresztowania Komendanta Szarych Szeregów w Krakowie hm. Seweryna Udzieli, zatrudnionego w Polskim Czerwonym Krzyżu w Krakowie w czasie okupacji i tu aresztowanego, odbywa się uroczysta zbiórka wraz z Apelem Poległych, organizowana przez Harcerski Krąg Harcerzy Kombatantów. Udziela aresztowany został w kwietniu 1941 r. (z nie znanych do dziś dnia przyczyn, prawdopodobnie po wielkiej wsypie w Rzeszowie) w biurach PCK w obecności członka Komendy Chorągwi Stanisława Okonia „Sumaka”. Po wyjątkowo okrutnym śledztwie w katowni przy ul. Pomorskiej 2 osadzono go w więzieniu Montelupich, a następnie przewieziono do Rzeszowa i umieszczono w więzieniu na zamku Lubomirskich, gdzie przebywali już inni aresztowani harcerze, m.in. J. Kuta, Tadeusz Wąsowicz „Baca” i Władysław Lutecki. 12 sierpnia 1941 r. przetransportowano ich z rzeszowskiego więzienia do KL Auschwitz gdzie otrzymał numer 20975. Zginął w obozie 7 października 1941 r.

Już wkrótce wywiad z ostatnim żyjącym świadkiem tamtych lat, harcerzem Harcerskiej Poczty PCK dh. Bolesławem Wójcikiem.

 

Opracowano na podstawie:
Bolesław Wójcik, Harcerska Poczta PCK w Krakowie 1939-1945
Na zdjęciach:
1. Gońcy- harcerze wychodzący z siedziby PCK w czasie okupacji do pracy związanej z roznoszeniem korespondencji.
2. Legitymacja w dwóch językach polskim i niemieckim gońca PCK dh. B. Wójcika
3. Harcerze w pracy w siedzibie PCK w czasie wojny przy sortowaniu korespondencji.
4. Nastoletni dh. B. Wójcik – członek Harcerskiej Poczty PCK wychodzący z siedziby PCK z korespondencją do zaniesienia rodzinie.
5. Dh. B. Wójcik na zbiórce i Apelu Poległym w 2017 r
6. Tablica upamiętniająca działalność Harcerskiej Poczty PCK na budynku PCK w Krakowie.

46. Czy wiesz, że w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu w obozach jenieckich wydawane były znaczki - nalepki charytatywne, z których dochód przekazywany był na Czerwony Krzyż i jego działalność?

29 kwietnia mija kolejna rocznica wyzwolenia w 1945 roku obozu hitlerowskiego w Dachau. Dziś ciekawostka o znaczkach- nalepkach ze znakiem Czerwonego Krzyża z czasów II wojny światowej z obozów w Dachau Allach (Niemcy), Hellbrunn (Austria).

Ciekawostka nr 46. Czy wiesz, że w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu w obozach jenieckich wydawane były znaczki – nalepki charytatywne, z których dochód przekazywany był na Czerwony Krzyż i jego działalność?

Dachau Allach
Po wyzwoleniu i zajęciu terytorium Niemiec przez wojska alianckie, liczni polscy jeńcy wojenni, więźniowie obozów koncentracyjnych, obozów pracy itp. dla ułatwienia bytu i dla szybszego wspólnego powrotu do kraju łączyli się w liczne skupiska (obozy, osiedla). Dla nawiązania kontaktu i łączności między tymi obozami samorzutnie została zorganizowana poczta międzyobozowa.

Niezależnie jednak od Poczty Międzyobozowej liczne instytucje na terenie Niemiec wydawały znaczki (nalepki), będące w zasadzie nalepkami dobroczynnymi, gdyż fundusze z ich sprzedaży szły na cele społeczne lub inne, nie związane z pokryciem opłat pocztowych. Dla nadania popularności takiej imprezie często organizatorzy w napisach tych znaczków lub bloków umieszczali wyraz „Poczta”. Wiele z tych znaczków-nalepek nalepiano nawet na listy — jako potwierdzenie złożenia datku na cel instytucji społecznej, a nie w formie obowiązującej opłaty pocztowej. Z takim przypadkiem mamy do czynienia przy tzw. „Pocztach Czerwonego Krzyża”, czyli listach przesyłanych przez ambulanse PCK. Na listy przesyłane tą drogą, nalepiano niejednokrotnie znaczki-nalepki z Czerwonym Krzyżem, pomimo, że przesyłka listów była bezpłatna w myśl art. 49 Międzynarodowej Konwencji Pocztowej, na podstawie której korespondencja jeńców wojennych i osób internowanych wolna jest od opłaty pocztowej.

Jedne z najpiękniejszych tego rodzaju znaczków-nalepek charytatywnych powstały w obozie Dachau-Allach. Obóz Dachau-Allach w pobliżu Monachium został oswobodzony 29 kwietnia 1945 przez amerykańską armię. Bezdomnym Polakom pozwolono tymczasowo mieszkać w barakach byłego obozu. Po wyzwoleniu internowani w obozie Polacy powołali Komitet Polski Dachau-Allach, który zorganizował własną „pocztę” oraz wydał znaczki i bloki z dopłatą na POLSKI CZERWONY KRZYŻ. Na wszystkich znaczkach Dachau-Allach przedstawiono amerykańską flagę i polskiego orła oraz angielski napis: „POLISH POLITICAL PRISONERS OUT OF GRATITUDE”, („Polscy polityczni więźniowie z wdzięczności”)

Zaprezentowane nalepki-znaczki nie są ściśle biorąc znaczkami pocztowymi, niemniej są zbierane przez wielu filatelistów jako obiekty o charakterze pamiątkowym czy też historycznym. Szczegółowe opisy tych znaczków, znajdują się nawet w katalogach „Polskich znaków pocztowych” Fischera.

Znaczki-nalepki z Dachau występują w kilku odmianach jako blok złożony z 6 znaczków (zielony, czarnozielony , czerwony, brązowy , pomarańczowy, ultramaryna), blok złożony z 4 znaczków ( niebieski, zielony, czerwony, brązowy) lub pojedyncze znaczki w kolorze czerwonym lub granatowym. Niektóre bloki posiadają odcisk suchej pieczęci Polskiego Czerwonego Krzyża.

Hellbrunn

Znaczki pochodzące z obozu wychodźczego w Hellbrunn zostały wydane przez Polski Czerwony Krzyż jako blok pamiątkowy. Blok składa się z czterech znaczków z reprodukcjami obrazów Ejsmonda (znaczek brązowy), Grottgera ( znaczek szarozielony), Kotsisa (znaczek niebieskozielony), Chełmońskiego (znaczek zielony). Na marginesach w czterech rogach Czerwony Krzyż. Napis z lewej strony: „Ratujcie dzieci polskie”, u góry: „Cena 10.—Sc. (3.02+6.98. Dopłata na P.C.K.)” oraz te same napisy w języku angielskim po prawej stronie i na dole marginesu.
Napis nie jest przypadkowy i wiąże się z działalnością Polskiego Czerwonego Krzyża, a w zasadzie delegatury w Austrii i jest związany z jedną najważniejszych powojennych akcji PCK dotyczącą rewindykacji polskich dzieci.
Od samego początku okupacji niemieckiej, władze hitlerowskie przystąpiły do systematycznego rabunku dzieci polskich i innych narodów podbitych celem wzmocnienia biologicznego potencjału swego państwa. Dla zabezpieczenia potęgi i przodującej roli narodu niemieckiego, zgodnie z planami jego liczebność musiała w szybkim czasie dojść do 100 milinów. Celu tego nie można było osiągnąć drogą normalnego przyrostu, skoncentrowano się więc na rabunku polskich dzieci i ich germanizacji poprzez przekazanie na wychowanie niemieckim rodzinom. Akcja ta zaplanowana była szczegółowo i prowadzona z niezwykłą precyzją. Celem zatarcia śladów pochodzenia dziecka dokonywano zmiany imienia i nazwiska, czasem także daty i miejsca urodzenia, wystawiano fałszywe dokumenty i zaświadczenia. Wiele dzieci w okresie przejściowym trafiało do ośrodków w Austrii. Tu największym i ośrodkami dziecięcymi były Allpenland w Oberweiss oraz Lager Partsch k. Salzburga. Stąd rozsyłano je do rodzin zastępczych. Dzieci na terenie Austrii umieszczano przeważnie u gospodarzy w małych osiedlach i wsiach, już po zmianie nazwisk na niemieckie. W ciągu kilku lat wojny ofiarą planowej akcji rabunku i wywozu padło ok. 200 tys. polskich dzieci. Szacunkowo przyjmuje się, że z tej liczby kilka tysięcy przypada na Austrię.
Z chwilą zakończenia działań wojennych niezmiernie ważną sprawą stało się odzyskanie tych w szczególny sposób dotkniętych wojną dzieci, roztoczenie nad nimi opieki i ich repolonizacja. Pierwszą organizacją, która zajęła się polskimi sierotami i dziećmi samotnymi oraz ich odszukiwaniem w Austrii był PCK delegatura londyńska. PCK czynny w Austrii miał swą siedzibę przy II Korpusie Polskim stacjonującym we Włoszech (centrala mieściła się w Londynie). Od maja 1945 r. Polski Czerwony Krzyż rozwinął ożywioną działalność wśród polskich wysiedleńców w zakresie przydziałów żywności, odzieży, lekarstw , opieki moralnej i prawnej. Szczególną pieczą otaczano dzieci, młodzież i szkolnictwo.
Prezentowana seria znaczków charytatywnych wyemitowana została w obozie wychodźczym w Salzburgu – Hellbrunn w latach 1945-46. Przychody ze sprzedaży zasilały konto Czerwonego Krzyża, a rozpaczliwy napis „Ratujcie dzieci polskie” zwracał uwagę na problem koniecznej rewindykacji polskich dzieci i ich powrót do polskich rodzin w kraju.

47. Czy wiesz, że przez 26 lat organizowany był w Krajence (Wielkopolska) Festiwal Piosenki Czerwonokrzyskiej?

Wszystko zaczęło się w 1987 roku, za sprawą Marii Polańskiej, wówczas opiekuna bardzo aktywnego Szkolnego Koła PCK, przy Zespole Szkół Zawodowych Przemysłu Spożywczego w Krajence, zarazem nauczycielki matematyki. Pani Maria zainspirowała swoim pomysłem Aldonę Ryzner z Zarządu Wojewódzkiego PCK w Pile i już niebawem w Krajence rozbrzmiały pierwsze takty i melodie Wojewódzkiego Konkursu Piosenki Czerwonokrzyskiej.
Przez kolejne kilka lat festiwal budował swoją pozycję w kalendarzu imprez kulturalnych. Na deskach amfiteatru pojawiało się coraz więcej wykonawców z różnych zakątków Polski. W 1995 roku, impreza zyskała rangę okręgowej, a rok później odbył się już Ogólnopolski Festiwal Piosenki Czerwonokrzyskiej.
Kilka lat później organizatorzy musieli wprowadzić system kwalifikacji, gdyż chętnych do śpiewania na festiwalu wciąż przybywało. Impreza przybrała masowy charakter, a do Krajenki zaczęli przyjeżdżać artyści zza granicy, także tej odległej, jak choćby z Czeczenii czy Ugandy.

Ogólnopolski Festiwal Piosenki Czerwonokrzyskiej w Krajence, była to jedyna tego rodzaju impreza w Polsce, organizowana przez burmistrza Krajenki i jego urząd. Wydarzenie organizowane było na scenie pięknego, mogącego pomieścić ponad 2000 osób krajeńskiego amfiteatru. Przez 26 lat uczestniczyli w niej młodzi artyści z całej Polski, którzy śpiewając piosenki o treściach takich jak: pomoc osobom słabszym, starszym i niepełnosprawnym, szacunek, tolerancja, propagowanie zdrowego stylu życia, promowali idee Czerwonego Krzyża.
Festiwalowi, który trwał kilka dni, towarzyszyły inne wydarzenia i koncerty min pokazy ogni sztucznych, turnieje sportowe, a także koncerty. Np na dwudziestolecie Festiwalu zaśpiewali m.in Zbigniew Wodecki i Czerwone Gitary, a w latach poprzednich Eleni, Piotr Szczepanik czy zespół Łzy.

Festiwal miał swój własny Hymn

Hymn Festiwalu Czerwonokrzyskiego

Tylko tu, tylko tutaj w Krajence,
najzieleńsze na świecie są drzewa.
Tylko tu można wziąć się za ręce
i serdeczniej, z uczuciem zaśpiewać.

Tylko tu są takie piękne piosenki,
tu są serca dla siebie łaskawsze,
tutaj można, pod niebem Krajenki
znaleźć miłość i przyjaźń na zawsze.

Ostatni Festiwal Czerwonokrzyski odbył się w 2012 roku.
Dziś w miesiącu maju Krajenka nadal jest rozśpiewana, niestety już bez udziału młodzieży czerwonokrzyskiej. W 2014 roku zainicjowano projekt „Festiwal Krajenka”. „Festiwal Krajenka” podobnie jak Czerwonokrzyski ma przede wszystkim promować młode talenty.

Występ Zespołu The Bluesod C na Festiwalu Piosenki Czerwonokrzyskiej w Krajence 2000 r.
https://www.youtube.com/watch?v=v570bUAkfpQ

 

48. Czy wiesz, że współczesny Hymn Pielęgniarek, to nieco zmieniony Hymn Pielęgniarek Polskiego Czerwonego Krzyża z 1935 roku?

W Polsce hymn pielęgniarski powstał na zamówienie Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża ok. 1935 roku. Przypuszczalnie autorem tekstu jest Jan Kielarski, który skomponował również melodię hymnu. Najstarsza informacja dotycząca wykonania hymnu pielęgniarskiego pochodzi z roku 1938, kiedy to został odśpiewany przez absolwentki Szkoły Pielęgniarstwa PCK w Warszawie przy ul. Smolnej 6.

Hymn Pielęgniarek PCK

„Przed majestat idziemy cierpienia
Z wiekuistym dobroci sztandarem
Z nami wielka jest moc wszechistnienia
Z nami słowo – co walecznym lśni czarem

Krwią zalane doliny i góry
Już widziały sióstr białych tysiące.
Ile już z nich przeniosło tortury?
Ile padło ratując ginących.

Niech świat cały się burzy i wali,
Niech grom w gromy uderza, szaleje,
Stać będziemy u naszych szpitali
jak nie zgasłe cierpiących nadzieje”.

Hymn był śpiewany podczas uroczystości rozdawania dyplomów. Wręczano wówczas absolwentkom dyplomy, broszurkę z emblematem PCK. Absolwentki składały też przysięgę:
„Przyrzekam i obiecuję być wierną idei Czerwonego Krzyża,
przestrzegać nakazów etyki zawodowej,
wypełniać swoje obowiązki sumiennie,
nie uchylać się od opieki nad żadnym chorym
i dążyć do szerzenia zasad zdrowotności i higieny życia codziennego na terenie mojej pracy”.

Szkoła od 1938 roku posiadał swój sztandar ufundowany ze składek absolwentek (sztandar został spalony przez hitlerowców w czasie Powstania Warszawskiego w 1944 roku).

Na zdjęciu: Jan Kielarski, autor hymnu pielęgniarek PCK, Źródło: Wirtualne Muzeum Pielęgniarstwa

na zdjęciu: 2. Zarząd Główny PCK i grono pedagogiczne Szkoły Pielęgniarstwa PCK przy ul. Smolnej 6 z okazji 10-lecia Szkoły w 1939 roku

Przekaz tekstu i melodii hymnu zachowany w pamięci absolwentek szkół pielęgniarstwa PCK w Warszawie i Poznaniu stanowił źródło do jego powojennego odtworzenia. Dzięki temu niedługo po drugiej wojnie światowej (w 1948 roku), ponownie spisano słowa i melodię. Jego szczegółową rekonstrukcją zajęła się Zachaczewska-Sobolewska, słuchaczka IV kursu Szkoły Pielęgniarskiej we Wrocławiu przy ul Bartla 5, – pielęgniarka, poetka, żołnierz Armii Krajowej, więzień polityczny i wieloletni prezes Stołecznego Oddziału Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego.
W konsekwencji, melodia tego utworu została wiernie odtworzona, ale słowa nie były jednak kopią oryginału. Zostały one zabarwione tematyką wojenną, która odcisnęła swoje piętno na całym społeczeństwie, w tym na pielęgniarkach. Słowa hymnu przedwojennego straciły w opinii środowiska w obliczu tych zdarzeń na aktualności. W nowych zwrotkach hymnu tkwiły jeszcze niezatarte ślady działań zbrojnych i ogrom cierpień narodu . Refren głosił:

„My nie chcemy dziś wojen ni boju
Dość krwi braci i ofiar faszyzmu,
My jesteśmy siostrami pokoju,
Służyć chcemy idei humanizmu”.

Słowa hymnu ulegały przez lata kolejnym zmianom i modyfikacjom. I tak ostatecznie, ze względu na brak pewności co do jednolitej interpretacji słów hymnu, Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie (PTP) wprowadziło poprawki w tekście utworu i oficjalnie zatwierdziło hymn z melodią autorstwa Chamerskiego (nauczyciela chóru w Liceum Medycznym w Kielcach) w 1972 roku. Słowa i nuty zostały opublikowane w tym samym roku w czasopiśmie „Pielęgniarka i Położna”. Tekst hymnu pielęgniarskiego śpiewanego w Liceum Medycznym w Kielcach (1972 rok) odzwierciedlał ducha epoki – przestano służyć idei humanizmu, a zaczęto służyć idei socjalizmu.

„W świat niesiemy swe serca i siły,
wszędzie tam, gdzie są ludzkie cierpienia,
i gdzie z bólu łzy oczy wypiły,
w serce wdarły się iskry zwątpienia.

W służbie naszej pracować będziemy.
Będziemy dla ludzkości i dobra pracować
jeśli trzeba to nawet zginiemy,
Żeby życie człowieka ratować.

Sztandar nasz przeszedł wielkie dni chwały,
Gdy o wolność się walki toczyły,
Pielęgniarki na frontach padały.
Lecz ofiarnie swą służbę pełniły.

My nie chcemy dziś wojen, ni bojów.
Dość krwi bratniej i ofiar faszyzmu,
My jesteśmy siostrami pokoju.
Strażniczkami idei socjalizmu”

Do końca 1988 roku znanych było kilka wersji hymnu pielęgniarskiego, z których każda miała cztery zwrotki. Różniły się one pojedynczymi, choć bardzo znaczącymi słowami (np. socjalizm – humanizm). W 1989 roku Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie zaakceptowało, po przeprowadzonych konsultacjach ze środowiskiem pielęgniarskim, wersję hymnu pielęgniarskiego, która obowiązuje do dziś. Autorkami tekstu hymnu są, według osobistych ich deklaracji, pielęgniarki Jadwiga Piechocka-Poprzęcka i Danuta Dębska.

Tekst hymnu pielęgniarskiego, który decyzją Zarządu Głównego PTP został uznany za obowiązujący i jest śpiewany przez pielęgniarki w obecnych czasach:

„W świat niesiemy swe serca gorące,
najpiękniejszą głosimy ideę,
aby ludziom dać spokój i słońce
by cierpiącym przywrócić nadzieje.

W służbie naszej przodować będziemy,
dla Ojczyzny, Jej dobra pracować,
a gdy trzeba i ginąć będziemy,
aby życie człowieka ratować.

Sztandar nasz przeszedł wielkie dni chwały,
gdy o wolność się walki toczyły,
pielęgniarki na frontach ginęły,
i ofiarnie swą służbę pełniły.

My nie chcemy dziś wojen ni boju,
dość krwi bratniej i ofiar faszyzmu,
my jesteśmy siostrami pokoju,
służyć chcemy idei humanizmu”

Na zdjęciu: Tekst i nuty Hymnu z muzyką Chamerskiego.

Która wersja bardziej Wam się podoba: czerwonokrzyska czy współczesna?

Opracowano na postawie:
1. Szkoła Pielęgniarstwa Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie (1929-1944)
2. Kazimiera Zahradniczek, Do hymnu pielęgniarskiego…, Pielęgniarki i Położne, Pismo Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarskiej w Krakowie, Kraków maj-czerwiec 2016, nr 22
3. Wirtualne Muzeum Pielęgniarstwa Polskiego

49. Czy wiesz, że pierwsza szkoła pielęgniarstwa Polskiego Czerwonego Krzyża powstała już w 1921 roku w Poznaniu?

Ciekawostka nr 49. Czy wiesz, że pierwsza szkoła pielęgniarstwa Polskiego Czerwonego Krzyża powstała już w 1921 roku w Poznaniu?

1 sierpnia 1921 roku z inicjatywy Polskiego Czerwonego Krzyża, Okręgu Wielkopolskiego PCK przy współudziale Amerykańskiego Czerwonego Krzyża została otwarta Poznańska Wyższa Szkoła Pielęgniarstwa.

Dla Polski i jej mieszkańców był to czas trudny. Lata niewoli, gehenna I Wojny Światowej były przyczyną ubóstwa i olbrzymich braków. Z pomocą materialną i finansową pospieszył Amerykański Czerwony Krzyż i Fundacja Rockefellera. Fundusze napływały też dzięki ofiarności społeczeństwa poznańskiego i wielkopolskiego.

Szkoła mieściła się w prywatnym domu na III piętrze przy ul. Grottgera 5, w pobliżu szpitala, w którym uczennice pracowały. W domu pielęgniarek znajdowała się sala demonstracyjna, rekreacyjna, jadalna, pokoje sypialne i łazienki. Mimo skromnych warunków, celem szkoły było gruntowne wykształcenie profesjonalnych pielęgniarek na najwyższym poziomie światowym, zarówno pod względem praktycznym jak i teoretycznym. Wzorce kształcenia czerpano z pielęgniarstwa amerykańskiego, ponieważ ówczesną kadrę instruktorek stanowiły pielęgniarki amerykańskie, przysłane przez ACK. Przez pierwsze dwa lata dyrektorką szkoły była miss Ita Mc Donell, której pomagały instruktorki – pielęgniarki amerykańskie, a były to: miss Mettel, miss Johnson i miss Skorupa.

Pomimo trudnych warunków, rekrutacja kandydatek do zawodu podlegała szczególnej selekcji. Pierwszeństwo miały osoby z wyższym wykształceniem oraz posiadające doświadczenie w zakresie pracy m.in. społecznej czy wychowawczej. Ukończenie 6 klas gimnazjalnych stanowiło kryterium przedwstępnego wykształcenia. Innym kryterium przyjęcia do szkoły był wiek kandydatki pomiędzy 18 a 35 rokiem życia. Wymagano tez świadectwa zdrowia od lekarza domowego, zaświadczenia o szczepieniu na ospę z bieżącego roku, świadectwa moralności i polecenia duszpasterza z parafii, do której należała dana osoba.

O przyjęcie do szkoły mogły starać się dziewczęta z dobrze sytuowanych rodzin, ponieważ koszty związane z nauką stanowiły spory wydatek w domowym budżecie. Oprócz opłaty wpisowej i czesnego, kandydatka musiała przynieść ze sobą: zegarek z sekundową wskazówką, nożyczki, kółko do serwetki, dwa worki do brudnej bielizny, ranne pantofle, szlafrok, wygodne czarne lub żółte buciki na niskich obcasach, dostateczny zapas skromnej bielizny i wierzchniego ubrania.

Kurs w Poznańskiej Szkole Pielęgniarstwa trwał dwa lata, wliczając w to trzymiesięczny czas próby. Po ukończeniu czasu próby każda kandydatka podlegała opinii Dyrektorki, która rozstrzygała o ostatecznym przyjęciu do szkoły. Weryfikacji poddawane były m.in. uzdolnienia praktyczne jak również oceny ze wstępnej nauki.

I Kurs ukończyło dziewięć uczennic z pośród dziesięciu. Absolwentki te stanowiły niezwykle cenny nabytek, ponieważ w kolejnych latach były fundamentem kadry instruktorskiej i kierowniczej. Do tych pierwszych wybitnych postaci należały: Janina Bejner, Elżbieta Borkowska, Kazimiera Chełmińska, Dorota Dudzińska, Maria Jędrzejewska, Zofia Łazarewicz, Irena Rudzka, Maria Stenclówna, Aniela Żniniewicz.

W 1923r. po zakończeniu misji i działalności ACK w Polsce, szkoła stanęła w obliczu trudności finansowych i kadrowych grożących likwidacją placówki. Dzięki determinacji absolwentek szkoły i usilnym staraniom Wielkopolskiego Oddziału PCK placówka została utrzymana. Jednak wielkie niedostatki sprawiły, że II Kurs ukończyło zaledwie pięć uczennic, a III tylko cztery.

Sytuacja polepszyła się nieco w 1925r., kiedy to szkoła pozyskała placówkę szkolenia praktycznego w Gnieźnie. Ilość uczennic wzrosła wówczas od 50 – 60 w roku, na wszystkich kursach łącznie. Jednakże dojazdy uczennic, instruktorek i dyrektorki stają się męczące i kosztowne. W 1927r. dzięki interwencji i poparciu prof. Jurasza – członka Zarządu PCK, szkoła pozyskuje nowe tereny szkolenia praktycznego w Poznańskim Szpitalu Przemienienia Pańskiego. Pełna poświęcenia praca uczennic i instruktorek sprawia, że topnieją opory i uprzedzenia, a wzrasta świadomość władz i kadry kierowniczej placówek medycznych o korzyściach płynących z kształcenia zawodowego pielęgniarek. Od 1930 roku praktyki uczennic prowadzone już są wyłącznie w poznańskich szpitalach. W 1931 roku istnienie szkoły ponownie zostaje zagrożone. Kłopoty finansowe związane są z utrzymaniem coraz większej liczby uczennic. Zarząd Główny PCK przejmuje nad szkołą patronat, finansuje szkołę od 1932 roku do wybuchu wojny. W 1937 roku rozpoczęto budowę własnego gmachu szkoły. Rok 1938 jest dla szkoły rokiem przełomowym i radosnym. 22 grudnia szkoła rozpoczęła pracę w nowym gmachu przy Wałach Leszczyńskiego 28, nazywanym przez uczennice „szklanym pałacem”. Perspektywy rozwoju rysowały się optymistycznie. Nowoczesny budynek przeznaczony dla 120 uczennic posiadał świetnie wyposażone zaplecze i bazę dydaktyczną. Niestety tragiczny wrzesień 1939 roku przerywa i niszczy wszystko.

Przed wojną Poznańska Wyższa Szkoła Pielęgniarstwa przeprowadziła 33 kursy pielęgniarskie, które do 1939 roku ukończyło ok. 300 absolwentek.

tekst za: Jadwiga Gnich, Szkoła Pielęgniarstwa PCK w Poznaniu, Wirtualne Muzeum Pielęgniarstwa Polskiego
Wybór zdjęć : M. Pyka

 

Na zdjęciach:
1. Przypinka organizacyjna uczennic Szkoły Pielęgniarstwa PCK w Poznaniu
2. Uczennice I kursu szkoły w latach 1921-1923, Źródło: http://www.wmpp.org.pl/…/szkoly-piele…/szkola-poznanska.html
3. Regulamin wewnętrzny Szkoły Pielęgniarstwa PCK w Poznaniu, Źródło: https://polona.pl/…/regulamin-wewnetrzny-szkoly-pielegniar…/
3. Uroczystość poświęcenia kamienia węgielnego pod budynek Szkoły Pielęgniarek Polskiego Czerwonego Krzyża w Poznaniu. Prezes Polskiego Czerwonego Krzyża gen. Aleksander Osiński podczas podpisywaniu aktu erekcyjnego. Źródło: NAC Sygnatura: 1-N-2410
4. Uroczystość poświęcenia Szkoły Pielęgniarstwa Polskiego Czerwonego Krzyża w Poznaniu 1938 rok, Na zdjęciu: Biskup Walenty Dymek podczas poświęcania szkoły. Od prawej stoją: gen. Leon Berbecki, minister komunikacji Juliusz Ulrych, wojewoda poznański Artur Maruszewski, gen. Edmund Knoll-Kownacki, prezydent Poznania inż. Tadeusz Ruge, wiceprezydent Poznania Mikołaj Kiedacz (częściowo zasłonięty), ks. Putz, prezes PCK gen. Aleksander Osiński, prezes Zarządu Okręgowego PCK Antoni Jurasz. Źródło NAC Sygnatura: 1-N-2411-2

50. Czy wiesz, że jednym z najważniejszych świąt obchodzonych przez młodzież PCK w okresie międzywojennym był „Dzień Matki” ?

Ciekawostka nr 50. Czy wiesz, że jednym z najważniejszych świąt obchodzonych przez młodzież PCK w okresie międzywojennym był „Dzień Matki” ?

Sposób świętowania „Dnia Matki” w Polsce wywodzi się z tradycji amerykańskiej. W 1858 roku nauczycielka Ann Maria Reeves Jarvis wypromowała „Dni Matczynej Pracy”. W 1905 roku jej córce, która kontynuowała to dzieło, udało się ustanowić „Dzień Matki” jako święto, w którym oddawano hołd matkom za ich poświęcenie, miłość i przywiązanie. Spotkało się to z dużą akceptacją całego społeczeństwa , która w rezultacie doprowadziła do uznania w 1914 przez Kongres Stanów Zjednoczonych „Dnia Matki” za święto narodowe. Przypadało ono na drugą niedzielę maja. Niedługo potem zwyczaj ten rozprzestrzenił się na całą Amerykę, a następnie na resztę krajów świata. W organizację obchodów „Dnia Matki” w Ameryce bardzo zaangażowana była młodzież tamtejszego Czerwonego Krzyża, która zaczęła propagować to święto także wśród młodzieży innych krajów.

Z tradycji amerykańskiej wywodzi się także postrzeganie Czerwonego Krzyża jako Największej Matki na Świecie („The Greatest Mother in the World”). Amerykański artysta zestawił na plakacie propagandowym znak graficzny czerwonego krzyża i opiekującą się rannym żołnierzem siostrę Czerwonego Krzyża oraz napis The Greatest Mother in the World (Największa Matka na Świecie). Motyw ten wykorzystany został w Polsce już w 1921 roku w projekcie autorstwa Bogdana Nowakowskiego. Tytuł obrazu „Największa Polska Macierz – Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża” podkreślał z jednej strony wielkość i powszechność Polskiego Czerwonego Krzyża, z drugiej odwoływał się do podwójnego znaczenia słowa macierz jako matki i ojczyzny. Na polskim plakacie, Macierz -Czerwony Krzyż, otacza troskliwym, pełnym miłości i oddania gestem zarówno rannego żołnierza, starca , jak również utula śpiące dziecko. Obraz wyraża wszystkie te cechy, które stanowiły o istocie misji i działalności Czerwonego Krzyża.

Rozumienie roli Czerwonego Krzyża jako troskliwej matki było bliskie Marszałkowi Piłsudskiemu, czemu dał wyraz w jednej ze swoich wypowiedzi.
„Ranny i chory żołnierz – to sierota wojskowy. Wchodzi nagle, jako odpadek wielkiej produkcji wojennej, do bezdusznej, skomplikowanej maszyny, bezsilny, zdenerwowany, często bezwolny. Trzeba włożyć duże wysiłki, aby w tej maszynie pracowało serce matczyne, które więcej kocha właśnie to dziecko, które jest nieszczęśliwe i zbolałe, a więc nieużyteczne dla pracy, i w tem leży szczytne i wielkie zadanie Czerwonego Krzyża w czasie wojny…”

Nie dziwi więc fakt, że obchody „Dnia Matki” były ważnym elementem wychowania młodzieży Polskiego Czerwonego Krzyża. Z jednej strony był to hołd oddawany matkom za ich miłość, troskę i poświęcenie, z drugiej strony było to wychowanie młodzieży w duchu tych wartości okazywanych wszystkim potrzebującym.

Pierwsze uroczystości z okazji Dnia Matki organizowane były przez młodzież PCK już w latach 20-tych poprzedniego wieku. W materiałach propagujących obchody tego święta wśród młodzieży bardzo często odwoływano się do wspomnień i opisów relacji z matką wybitnych postaci m.in Marszałka Piłsudskiego, Juliusza Słowackiego czy bohatera amerykańskiego Jerzego Washingtona. W okresie międzywojennym każdego roku majowy numer pisma dla młodzieży „Czyn Młodzieży” poświęcony był matce i zawierał zdjęcia z różnych krajów, obrazy, opowiadania, wspomnienia, wiersze poświęcone matkom.

W 1936 r. opracowana została nawet specjalna broszura wydana przez PCK zawierająca oprócz historii tego święta i opisów świętowania w innych krajach również materiały i wskazówki do obchodów „Dnia Matki” w Polsce. Broszura liczyła 68 stron i zawierała wiersze do deklamacji, piosenki, inscenizacje, ‘żywe obrazy”, łatwe do odegrania komedyjki i inne wskazówki „jak urządzić obchód „Dnia Matki”

Niestety ta piękna tradycja świętowania i oddawania hołdu matkom przez młodzież Czerwonego Krzyża z czasem zanikła. Być może uda ją się odnowić i ożywić współcześnie.

Zdjęcia:
1. Plakat Największa Polska Macierz – Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża wzorowany na plakacie Amerykańskiego Czerwonego Krzyża
2-5. Numery „Czynu Młodzieży” poświęcone matkom i obchodom „Dnia Matki”
6. Broszura wydana przez PCK „Wskazówki i materiały do obchodów” 1936
7-10. Przykładowe materiały dla młodzieży i dzieci.
11. Zdjęcie z obchodów w „Dnia Matki w Brodnicy
12. Zdjęcie z obchodów „Dnia Matki” w Chorzowie.
13. Przygotowanie do obchodów w Warszawie, ścinanie własnoręcznie wyhodowanych kwiatów.

 

51: Czy wiesz, że jedno z największych sanatoriów dziecięcych w kraju mieszczące się w Rabce (dziś Śląskie Centrum Sanatoryjno-Uzdrowiskowe im dra Adama Szebesty w Rabce Zdroju sp. z oo) zostało po wojnie zbudowane, wyposażone i uruchomione przez Polski Czerwony Krzyż?

Ciekawostka nr 51: Czy wiesz, że jedno z największych sanatoriów dziecięcych w kraju mieszczące się w Rabce (dziś Śląskie Centrum Sanatoryjno-Uzdrowiskowe im dra Adama Szebesty w Rabce Zdroju sp. z oo) zostało po wojnie zbudowane, wyposażone i uruchomione przez Polski Czerwony Krzyż, a następnie w 1949 roku przekazane z niewyjaśnionych powodów ministerstwu zdrowia?

Dzieci przyjeżdżające na leczenie do Śląskiego Centrum Sanatoryjno-Uzdrowiskowego w Rabce wita w holu portret uśmiechniętego doktora Adama Szebesty. To co przykuwa uwagę w tym portrecie to znak Czerwonego Krzyża wpięty w klapę jego marynarki – dziś jedyny dowód na związek naszej organizacji z tym miejscem. A historia tej placówki związana jest od samego początku z działalnością Polskiego Czerwonego Krzyża – od początku czyli od roku 1924 aż po rok 1948, kiedy po wybudowaniu sanatorium zostało ono przekazane ministerstwu zdrowia.

Historia sanatorium rozpoczyna się po I wojnie światowej, w okresie kiedy Polski Czerwony Krzyż prowadził wiele działań na rzecz najuboższych, w tym dzieci, walczył z biedą, epidemiami i chorobami m.in. gruźlicą. Okręg Śląsko- Dąbrowski PCK podjął wówczas decyzję o wybudowaniu placówki, w której można będzie leczyć najbiedniejsze dzieci ze Śląska. Jako miejsce docelowe wybrano Rabkę znaną już wtedy ze swoich walorów leczniczych, słynącą z dobrego klimatu oraz najsilniejszych na świecie solanek jodobromowych. Misję wyboru miejsca i zakupu gruntu pod budowę powierzono przedstawicielowi Okręgu Śląsko-Dąbrowskiego ks. Józefowi Niedzieli. 22 lipca 1924 roku ks. Józef Niedziela podpisał kontrakt kupna 5 parceli pod budowę ośrodka za cenę 8 tysięcy złotych. Jak twierdzą ówcześni świadkowie była to cena zakupu równoważna zakupowi 80 krów. Sprzedającymi byli : dr Adam Kaden, Kazimierz Kaden, Halina z Kadenów Wieczorkowska i inni. W akcie notarialnym zapisano, że PCK Okręg Śląski-Dąbrowski zobowiązuje się wybudować na zakupionych terenach nich „dzieciniec” czyli ośrodek wraz z urządzeniami kąpielowymi dla niezamożnych dzieci. Ośrodek ma pomieścić jednocześnie do 130 małych kuracjuszy. Rok później dokupiono jeszcze kolejną parcelę, tak że w sumie PCK posiadał prawie 1 ha ziemi. Budowę ośrodka przeprowadzono w latach 1926-27. Postawiono wtedy 2 piętrowy budynek z mansardą, częściowo murowany, wraz z zabudowaniami pomocniczymi (leżalnie, pomieszczenia gospodarcze) oraz z elektrycznością, kanalizacją, wodociągiem i podłączeniem do sieci solankowej. Zaraz po wybudowaniu rozpoczęto działalność najpierw kolonijną, a następnie w latach 30-tych sanatoryjno-kolonijną. Środki na funkcjonowanie zakładu przekazywał Zarząd Główny PCK oraz zarząd Okręgu Śląsko-Dąbrowskiego PCK. Do ośrodka trafiały dzieci nie tylko ze Śląska, ale także z Krakowa, Kielc i innych miejscowości. Gospodarowano tu oszczędnie, ale na podstawie zachowanych ksiąg rachunkowych pewne jest, że dzieci żywiono bardzo dobrze. Kupowano bardzo dużo owoców, warzyw, nabiału, a także dość drogie czekolady i słodycze. Przy zakładzie prowadzono nawet chów świń i drobiu, co zapewne wpływało na obniżenie kosztów żywienia małych kuracjuszy, ale też na jakość ich odżywiania.

W 1934 roku Okręg Śląski PCK powołał Fundację „Instytut Społeczny” przy Polskim Czerwonym Krzyżu Okręg Śląsko-Dąbrowski, której powierzył dalsze wykupy gruntów pod rozbudowę istniejącego zakładu. Na dzień 1.09.1939 roku Instytut posiadał w Rabce niemałe grunty o łącznej powierzchni 12 249 m2.

W okresie międzywojennym zmieniały się także nazwy placówki: najwcześniejsza zapisana w akcie notarialnym zakupu gruntów pod budowę to PCK Dzieciniec dla Dzieci Niezamożnych, potem Dom Zdrowia dla Dzieci w Rabce Śląskiego Okręgu PCK w Katowicach, a następnie Zakład Czerwonego Krzyża dla Dzieci w Rabce, z czasem Zakład Fundacji „Instytut Społeczny” ” przy Polskim Czerwonym Krzyżu Okręg Śląski.

Działalność na rzecz najmłodszych prowadzona była przez cały czas, aż do wybuchu wojny. W czasie okupacji Niemcy po drobnych przeróbkach zaczęli wykorzystywać obiekt w takich samych celach jak PCK, z tą jednak różnicą, że kuracjuszami były nie polskie, a niemieckie dzieci w wieku przedszkolnym. Budynek przetrwał wojnę, niestety po niej został zdewastowany ruchami wojsk ,a także częściowo przez miejscową ludność. Po wojnie środkami własnymi PCK, Okręg Śląsko-Dąbrowski przywrócił stan techniczny budynków, wyremontował dach, przebudował mansardę, wyposażył, zmienił nazwę na Sanatorium PCK dla Dzieci w Rabce i 26 maja 1946 roku wznowił działalność w ośrodku. Wkrótce wydzierżawiono dodatkowo 3 prywatne wille na działalność: „Imru”, ”Sobiepan” i „Iza”. Utworzono w nich gabinety lekarskie i dentystyczne, pomieszczenia dla pracowni Roentgena, lamp kwarcowych i soluksów. Uruchomiono szkołę, wydzielono część na kwarantannę dla chorych. W willach znajdowały się także mieszkania dla części personelu. Pomimo ciężkich warunków wyniki leczenia dzieci były dobre np. z raportów wynika , że w okresie między 26 maja 1946 roku, a 31 maja 1947 roku w sanatorium przebywało 721 dzieci (356 chłopców i 365 dziewczynek) z czego u 716 odnotowano poprawę stanu ogólnego zdrowia oraz przyrost wagi średnio o 2,6 kg w ciągu 6 tygodniowego turnusu .

Leczono dzieci nie tylko ze Śląska, ale także z innych miast w tym Krakowa, Kielc, Warszawy , Szczecina, głoównie zagrożone gruźlicą lub w fazie stabilizacji rozwojowej choroby. Opłaty za pobyt dzieci wnosiły różne organizacje społeczne, zakłady pracy, ubezpieczalnie, czasem sami rodzice. Koszty pobytu były stosunkowo niskie w porównaniu z innymi placówkami tego typu. W szczególnych przypadkach gdy dzieciom nie przysługiwały żadne ulgi czy wsparcie, a rodziców nie było stać na pobyt , PCK brał na siebie całość kosztów. Od 5 grudnia 1946 roku działała przy sanatorium także szkoła 7 klasowa.

W okresie powojennym ujawniły się skutki 6-letniej okupacji i wycieńczenia ludności. Gruźlica zbierała swoje żniwo szczególnie na Śląsku, gdzie oprócz trudnych warunków społecznych, ekonomicznych i zdrowotnych dodatkowym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi choroby było zanieczyszczenie środowiska. Na chorobę zapadały szczególnie często dzieci i młodzież. Badania zachorowalności na gruźlicę wśród mieszkańców Śląska w latach 1945-46 prowadził m.in dr Adam Szebesta, członek PCK. Statystyki były coraz bardziej zatrważające. Podejmowano różnorakie działania mające na celu zapobieganie i leczenie dzieci, ciągle jednak najskuteczniejszym sposobem było leczenie sanatoryjne w placówkach specjalistycznych, których było w tym czasie bardzo mało. Ówczesne władze województwa śląsko -dąbrowskiego rozpoczęły współpracę z działaczami PCK w zakresie ratowania dzieci i podjęcia na szeroką skalę leczenia wczesnych stadiów gruźlicy.

Z inspiracji dra Adama Szebesty do sanatorium PCK w Rabce przyjechały w 1947 roku władze województwa śląskiego, aby obejrzeć obiekt pod kątem rozbudowy dla większej liczby pacjentów. Rozpoczęły się dyskusje gdzie powinno powstać sanatorium dla dzieci ze Śląska. Konkurencję stanowiła Wisła, która leżała na terenie województwa śląsko-dąbrowskiego,była bliżej położona i lepiej skomunikowana. Zwyciężyła jedna Rabka ze względu na swój łagodny klimat, dobre nasłonecznienie zimą i latem, naturalne środowisko (otoczenie z lasów świerkowych, które tworzyły właściwy mikroklimat) oraz źródła solankowe, których ciąg był już przed wojną doprowadzony do zakładu PCK. Ponadto PCK poprzez Instytut Społeczny posiadało wykupione dodatkowe działki umożliwiające rozbudowę już istniejącego ośrodka.

Wojewoda śląsko-dąbrowski powołał Tymczasowy Komitet Przygotowawczy Budowy, którego celem było przygotowanie rozbudowy sanatorium PCK. W skład komitetu wszedł m.in. dr Adam Szebesta, Pełnomocnik ZG na Okręg Śląsko-Dąbrowski. Ogłoszono konkurs architektoniczny, w którym zwyciężył projekt inż. arch. Stanisława Gruszki jako najnowocześniejszy i najbardziej funkcjonalny. Oszacowano wstępny koszt budowy na około 72-75 mln zł.
28 maja 1947 roku powołano Wojewódzki Komitet Budowy Pawilonu Sanatorium dla Dzieci Zagrożonych Gruźlicą w Rabce, któremu przewodniczył wicewojewoda śląski płk. Jerzy Ziętek, a w skład którego wszedł także dr. A. Szebesta. Określono, że budowa będzie finansowana głównie ze składek społecznych. Nowy obiekt został zaplanowany na leczenie 300 dzieci. Równocześnie zaplanowano przebudowę starego sanatorium PCK na miejsce kwarantanny dla kolejnych 100 małych kuracjuszy. Na nowo szacowane koszty doszły do sumy 130 milionów złotych. W trakcie budowy plany uległy dalszemu rozszerzeniu – dołożono 7 klasową szkołę , teatrzyk dla dzieci, budynek kwarantanny, pomieszczenia gospodarcze, osiedle pracownicze, a potem także 8 klasową szkołę rehabilitacyjną.

8 września 1947 roku uroczyście wmurowano kamień węgielny i rozpoczęto budowę nowego gmachu sanatorium na działkach należących do PCK, tuż obok starego sanatorium. Cały czas bardzo intensywnie działała Komisja Propagandowo-Finansowa zajmująca się pozyskiwaniem środków na budowę. Prowadzona była ogromna ilość przeróżnych akcji w kraju i za granicą. Ukazywały się ogłoszenia, drukowano i rozprowadzano cegiełki, wykorzystywano każdą okazję do zbiórki, włączano do akcji znaczące osoby w kraju. W budowę angażowała się Międzynarodowa Liga Towarzystw Czerwonego Krzyża, Polonia w Anglii, Holandii, USA, Francji oraz Szwedzki Czerwony Krzyż. Zaangażowano prasę, radio, kina, wydawano ulotki, afisze, kartki świąteczne, organizowano mecze piłkarskie. Bardzo mocno angażowała się delegatura PCK w Londynie, do której wysłano np. opłatki świąteczne na sprzedaż.

Jedną z najważniejszych akcji była akcja zakupu łóżek – 250 000 zł to cena 1 łóżka dla dzieci. Fundowanie łóżek zapoczątkowało szkolne koło PCK przy szkole nr 1 w Katowicach przy ul. Jagiellońskiej 18, które rzuciło wyzwanie rywalizacji w ofiarności i fundowaniu łóżek tysiącowi innych szkolnych kół w kraju. Łóżka fundowały szkoły, ale także zakłady pracy. Fundatorowi łóżka przysługiwały specjalne przywileje, mógł np. wskazać dziecko do korzystania z sanatorium, wnioskować o obniżenie opłat za pobyt i inne. Akcja fundowania łóżek objęła kwotowo 1/4 całych kosztów budowy sanatorium. W rezultacie ufundowano 236 łóżek.
Na etapie wyposażania sanatorium zwrócono się o pomoc do Delegatury PCK w Argentynie, Londynie, Brazylii.

Gruźlica w Polsce powojennej nie ustępowała. Wzorując się decyzjach władz wojewódzkich Śląska na szczeblu rządowym postanowiono zintensyfikować prace nad budową właściwego zaplecza sanatoryjno-szpitalnego. Ze względów klimatycznych wybór znów padł na Rabkę. Rada Ministrów, na wniosek Ministra Zdrowia powołała Komitet organizacyjny „Zespołu Sanatoriów” dla dzieci w Rabce. Zadaniem Zespołu było utworzenie na terenie Rabki wielkiego kombinatu sanatoriów i szpitali leczących dzieci chore na gruźlicę z całej Polski, podlegających jednemu kierownictwu. Planowano rozwinąć lecznictwo nawet do 10 000 łóżek w samej Rabce. Planowany Zespół Sanatoriów miał być złożony z sanatoriów już istniejących włączanych do zespołu poprzez dobrowolny akces właścicieli, sanatoriów utworzonych w budynkach wydzierżawionych, z sanatoriów własnych rządowych oraz wybudowanych w przyszłości.

15 lutego 1948 roku odbyła się uroczysta inauguracja działalności Zespołu Sanatoriów. Zaraz potem rozpoczęły się też naciski na PCK na przystąpienie ze starym sanatorium i nowo budowanym obiektem do tego Zespołu. Oczekiwano dokonania przeróbek w projekcie budowy, aby można było obiekt włączyć w całość systemu Zespołu Sanatoriów. Z uwagi na znaczne zaawansowanie budowy architekci odmówili dokonania zmiany planów. Nie powiodły się także pomysły związane z przejęciem 40% nowego sanatorium przez ministerstwo, ani dobudowanie do sanatorium PCK kliniki dziecięcej z salami operacyjnymi. PCK nigdy do „Zespołu Sanatoriów” nie przystąpił i konsekwentnie prowadził prace budowlane. Zakończenie prac budowlanych i oddanie sanatorium zaplanowano na grudzień 1949 roku.

Tymczasem w starym sanatorium PCK prowadzona była przez cały czas działalność lecznicza i kolonijna. Ponieważ brak było miejsca w budynkach, latem rozstawiano dla kolonistów namioty.

Przekazanie przez PCK sanatorium ministerstwu zdrowia.

Brak jest dokumentacji i informacji na temat przyczyn decyzji związanej z przekazaniem w dniu 7 grudnia 1949 roku nowo wybudowanego gmachu sanatorium ministerstwu zdrowia. Jedna z hipotez mówi, że budżet i koszty budowy tak dużego i nowoczesnego obiektu przekroczyły możliwości finansowania go przez Polski Czerwony Krzyż Okręg Śląsko -Dąbrowski i Fundację „ Instytut Społeczny” przy Okręgu Śląsko-Dąbrowskim PCK, jak również możliwości finansowe województwa śląsko-dąbrowskiego. Może tak było, a może powody tej decyzji były inne. Minister Zdrowia Jerzy Sztachelski powiadomił PCK, że nieruchomość będąca własnością „ Instytutu Społecznego” PCK zostaje przejęta przez ministerstwo. Stary budynek, nowy obiekt, wyposażenie i personel zostały oddane. Przekazane sanatorium od dnia 1 stycznia 1950 roku zostało przejęte do finansowania przez centralny budżet państwa.

Strony na wniosek Zarządu Głównego PCK ustaliły też wmurowanie specjalnej tablicy o treści:

„Działo się w Rabce dnia 7 grudnia 1949 roku gdy był
Prezydentem Rzeczypospolitej – Bolesław Bierut
Premierem Rządu – Józef Cyrankiewicz
Ministrem Obrony Narodowej – Marszałek Konstanty Rokosowski
Ministrem Zdrowia – dr Tadeusz Michejda
Pełnomocnikiem Zarządu Głównego PCK – dr Bronisław Kostkiewicz
Przewodniczącym Wojewódzkiej Rady Narodowej – Franciszek Grohowski
Przewodniczącym Kom. Społ. przy Pełnomocniku PCK na Okręg Śląsko-Dabrowski – dr Stach
Wojewodą Krakowskim – dr Kazimierz Pasenkiewicz
Naczelnikiem Wydziału Zdrowia Urz. Woj. – dr Władyslaw Glodzik
Pełnomocnikiem Zarządu Głównego PCK na Okręg Śląski – dr Aniela Grelakowa
Dyrektorem Sanatorium PCK – dr Józef Oktawiec
Sanatorium to po zniszczeniu wojennym odnowione i wyposażone staraniem Polskiego Czerwonego Krzyża – na podstawie uchwały Zarządu Głównego z dnia 10 lutego 1949 roku , jako dar dla społeczeństwa polskiego – przekazane zostało”
Tablica tej treści nigdy wmurowana nie została….

Kilka dni później, już 18 grudnia 1949 roku jeszcze nie do końca wyposażony pawilon główny ministerstwo przekazało dzieciom do użytku. W tym dniu też nadano mu imię Wincentego Pstrowskiego – inicjatora i ówczesnego bohatera współzawodnictwa pracy. Zorganizowano wielką uroczystość na około 250 osób, na którą zaproszono ministrów, wojewodów, przedstawicieli PZPR, rządowych instytucji, prezesa PCK dra Kostkiewicza oraz delegacje górników, a także pracowników zaangażowanych przy budowie wraz z rodzinami.

Tak zakończyła się czerwonokrzyska historia sanatorium dla dzieci w Rabce pisana ogromnym zaangażowaniem, poświęceniem i pracą wielu członków naszej organizacji. Po wielu latach osoba dr Adama Szebesty, inicjatora i twórcy powojennego sanatorium została przywrócona do pamięci. W dniu 15 stycznia 2010 r. Zarząd Województwa Śląskiego, dzisiejszy właściciel obiektu, zmienił nazwę placówki na „Śląskie Centrum Rehabilitacyjno – Uzdrowiskowe im. dr. Adama Szebesty w Rabce-Zdroju”.
opracowano na podstawie Kroniki sanatorium dziecięcego PCK w Rabce.
Na zdjęciach:
1. Strona tytułowa Kroniki poświęconej sanatorium dla dzieci w Rabce
2. Pierwszy budynek sanatorium, pocztówka z 1936 roku.
3. Stary budynek po przebudowie z roku 1947
4-5. Cegiełka rozprowadzana przez PCK w celu pozyskania srodków na budowę sanatorium.
6. Odezwa PCK.
7-11. W trakcie budowy nowego sanatorium.
12-14. Wycinki prasowe
15- 16. Organizacja kolonii dla dzieci ze Śląska
17. Wmurowanie aktu erekcyjnego budowy sanatorium.
18-25. Działalność lecznicza po oddaniu sanatorium w 1949 roku
26. Dokument przejęcia przez ministerstwo zdrowia sanatorium PCK.
27. Uroczystość otwarcia sanatorium dla dzieci 18 grudnia 1947 roku.
28. Zdjęcie starego i nowego sanatorium PCK z okresu powojennego.
29. Sanatorium PCK dziś – Śląskie Centrum Rehabilitacyjno-Uzdrowiskowe im dra Adama Szebesty w Rabce Zdroju sp z oo.

 

52. Czy wiesz, że przygotowanie do niesienia pierwszej pomocy w sytuacji zagrożenia i szkolenia z tym związane to jedno z najstarszych zadań statutowych PCK?

Ciekawostka nr 52. Czy wiesz, że przygotowanie do niesienia pierwszej pomocy w sytuacji zagrożenia i szkolenia z tym związane to jedno z najstarszych zadań statutowych PCK?

Po powstaniu Polskiego Czerwonego Krzyża w 1919 roku głównymi zadaniami były m.in. przygotowywanie niezbędnego sprzętu, placówek, a także szkolenie personelu medycznego na wypadek wojny oraz współpraca z jednostkami rządowymi i samorządowymi w zakresie udzielania pomocy podczas klęsk, powodzi, a także podniesienia „zdrowotności” wśród społeczeństwa.
Żeby osiągnąć wymienione cele, P.C.K. prowadził odpowiednie działania propagandowe, werbował nowych członków, prowadził kursy i szkolenia, gromadził potrzebne fundusze, zakładał i prowadził przychodnie, uzdrowiska, szpitale, punkty sanitarne, a także drużyny i sekcje ratowniczo – sanitarne.

W broszurze propagandowej Polskiego Czerwonego Krzyża z roku 1930. pt. „Pomóż Czerwonemu Krzyżowi Ratować Ciebie” czytamy: „Posiadanie fachowo wyszkolonego personelu , zdolnego umiejętnie wykorzystać swe wiadomości z dziedziny higieny życia codziennego i niosącego pierwszą pomoc w razie jakiegokolwiek nieszczęścia i wypadku – to zapewnienie zwiększonego poczucia bezpieczeństwa dla swojego otoczenia – to spełnienie obowiązku obywatelskiego wobec społeczeństwa i Państwa. Niemożność udzielenia pierwszej pomocy, brak umiejętności ratowania bliźniego, brak odpowiednich materiałów i środków opatrunkowych – może wywołać katastrofalne następstwa dla zdrowia i życia uszkodzonego i pozbawić społeczeństwa czynnych obywateli, których praca składa się na potrzeby Ojczyzny” .

Pierwsze drużyny ratownicze tworzone były na przełomie lat 1928/1929, a odpowiedzialne za to były dwie organizacje: Polski Czerwony Krzyż, a także Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. P.C.K. prowadził nabór ludzi, formował drużyny, zaopatrywał je w odpowiednie środki oraz przeprowadzał specjalistyczne szkolenia z zakresu ratownictwa i pierwszej pomocy. Pierwsza instrukcja dotycząca organizacji drużyn ukazała się jesienią 1928 r. Napisana przez dr. L. Zembrzuskiego – Szefa Wydziału Sanitarnego Zarządu Głównego P.C.K. pt. Organizacja drużyn ratowniczych, przedstawiała ogólny zarys informacji w kwestii tworzenia drużyn, wyszkolenia jej członków, a także wyekwipowania w potrzebny sprzęt. Wyposażenie drużyny to przede wszystkim maski przeciwgazowe, pary noszy, wózek do noszy, torby lekarskie, a także specjalistyczne skrzynki ratownicze Samo szkolenie prowadzono na wzór wojskowy i warto zaznaczyć, że w przypadku rozpoczęcia działań wojennych cała organizacja drużyn ratowniczych miała przejść pod rozkazy Ministra Spraw Wojskowych. Instrukcja z 1933 r. wprowadzała ujednolicone umundurowanie, na które składały się przede wszystkim: bluzy typu wojskowego, spodnie, spódnice, furażerki i berety, a wszystko odpowiednio zaopatrzone w przypinki, znaki, symbole i dystynkcje związane z P.C.K. i pełnionymi funkcjami.
Do ponownych zmian doszło na przełomie lat 1936/1937. Podkreślano konieczność unormowania prac nad przygotowaniem ratownictwa sanitarnego na wypadek wojny, a także wprowadzenie jednolitych zasad organizacyjnych dla jednostek i organów ratownictwa w obronie przeciwlotniczej. W 1937 roku ukazała się Tymczasowa instrukcja o organizacji i szkoleniu sekcji ratowniczo-sanitarnych PCK – jest to prawdopodobnie ostatnia instrukcja jaka ukazała się do wybuchu wojny.
Sekcje tworzono w miejscowościach organizujących obronę przeciwlotniczą, a także w zakładach przemysłowych, obiektach użyteczności publicznej, kolejowych i dla ogółu ludności. W latach 1938-1939 rozwój sekcji ratowniczo – sanitarnych postępował systematycznie, w połowie 1939 roku ich liczba wzrosła do około 5000. Trudno jest określić jak wiele tych sekcji niosło pomoc podczas działań wojennych w 1939 r., wiadomo natomiast, że w samej Warszawie było ich ponad 160, a wiele z nich zostało przydzielonych do kolumn sanitarnych wchodzących w skład jednostek wojskowych. Niewątpliwie, profesjonalne i nowocześnie wyposażone drużyny ratowniczo-sanitarne P.C.K odegrały ważną rolę w kampanii polskiej 1939 roku.

Po drugiej wojnie światowej, w latach 50-tych, zaczęto w PCK rozwijać tworzenie przez Koła PCK tzw. posterunków sanitarnych. Sukcesem lat 1951-55 było przygotowanie do niesienia pomocy 5 mln osób głównie w zakładach pracy. Posterunki sanitarne były to 5 osobowe zespoły pierwszej pomocy niosące pomoc w nagłych wypadkach i zachorowaniach. Posterunki sanitarne tworzyły w danym zakładzie drużynę sanitarną. Pod koniec lat 50-tych funkcjonowało w kraju ponad 4 tys. drużyn, które wypełniały lukę kadr medycznych po wojnie.
Działalność posterunków sanitarnych była odpowiedzią na brak opieki sanitarnej i zdrowotnej na terenie zakładów pracy (z liczby 12 917 lekarzy okresu przed wybuchem II wojny światowej, przetrwało wojnę i okupację hitlerowską niewiele więcej niż połowa). Ta działalność PCK spotkała się z dużym zainteresowaniem społecznym.

Współcześnie w PCK funkcjonują dwa systemy: ratownictwa i pierwszej pomocy. Członkowie jednostek PCK są systematycznie szkoleni, a ich umiejętności sprawdzane w czasie organizowanych mistrzostw drużyn ratowniczych i młodzieżowych mistrzostw pierwszej pomocy.
Zachęcamy do obejrzenia galerii zdjęć dokumentujących szkolenia sanitarne, pokazy drużyn sanitarno-ratowniczych, manewry ratownicze na przestrzeni 100-lat PCK.
Na zdjęciach:
1. Fotografia grupowa uczestników kursu z prezesem oddziału PCK na powiat łucki kapitan Tatarzyński, Źródło: NAC Sygnatura: 1-C-862
2. Ćwiczenia praktyczne w terenie w czasie szkoleń ratowniczo-sanitarnych, Lwów 1938 r, foto MOO PCK, Źródło Sprawozdania z działalności Zarządu Oddziału Lwowskiego PCK za rok 1938.
3. Manewry sanitarne PCK na Dynasach w Warszawie, Data wydarzenia: 1927 – 1939, Źródło NAC Sygnatura: 1-C-888-1
4. Drużyna męska w akcji ratowniczej. Data wydarzenia: 1927 – 1939, Źródło NAC Sygnatura: 1-C-888-2
5. Opis obrazu: Drużyna żeńska w akcji ratowniczej. Data wydarzenia: 1927 – 1939. Źródło NAC Sygnatura: 1-C-888-3
6. Tytuł tematu: Manewry sanitarne PCK na Dynasach w Warszawie. Data wydarzenia: 1927 – 1939. Źródło NAC Sygnatura: 1-C-888-4
7. Opis obrazu: Drużyny ratownicze w czasie pokazu udzielania pierwszej pomocy zatrutemu gazem. Data wydarzenia: 1931-04-09. Źródło NAC Sygnatura: 1-C-920-2
8. Przewożenie chorych. Data wydarzenia: 1930-03, Źródło NAC Sygnatura: 1-C-885
9. Uczestnicy kursu podczas ćwiczeń. Data wydarzenia: 1927 – 1939 Miejsce: Katowice. Źródło NAC Sygnatura: 1-C-854-3
10. Obchody Tygodnia Polskiego Czerwonego Krzyża w Krakowie. Pokaz ratownictwa na krakowskim rynku. Data wydarzenia: 1936-06. Źródło NAC Sygnatura: 1-C-896-2.
11. Obchody Tygodnia Polskiego Czerwonego Krzyża w Krakowie. Pokaz ratownictwa na krakowskim rynku. Data wydarzenia: 1936-06 . Źródło NCA Sygnatura: 1-C-896-1
12. Żeńska drużyna ratowniczo-sanitarna w pochodzie przez miasto. Data wydarzenia: 1935-06, Łuck. Źródło NAC Sygnatura: 1-C-902
13. Drużyny ratownicze w czasie pokazu przenoszenia i przewożenia rannych. Data wydarzenia: 1931-04-09 . Warszawa. Źródło NAC Sygnatura: 1-C-920-3
14. Tymczasowa instrukcja
15. Regulamin posterunków sanitarnych.
16. Ćwiczenia drużyn ratowniczych PCK w 1954 r.
17. Ćwiczenia drużyny motorowej przy zakładach Cynkowych Silesia w Wełnowcu – 19 czerwca 1963 r.

 

53. Czy wiesz, że przez cały okres 60 lat promowania ruchu honorowego krwiodawstwa w Polskim Czerwonym Krzyżu przygotowane było ponad kilkadziesiąt różnych plakatów propagandowych?

Ciekawostka nr 53.
Czy wiesz, że przez cały okres 60 lat promowania ruchu honorowego krwiodawstwa w Polskim Czerwonym Krzyżu przygotowane było ponad kilkadziesiąt różnych plakatów propagandowych?

W Polsce rok 1958 umownie uznawany jest jako początek masowego ruchu honorowego krwiodawstwa. W ciągu tych 60 lat, powstało wiele bardzo ciekawych plansz propagandowych promujących bezinteresowną postawę. Dziś przegląd plakatów z tego okresu w Polsce.

Kto z Was pamięta te plakaty? A może macie jeszcze inne – podzielcie się zdjęciami.

Plakaty innych stowarzyszeń krajowych można obejrzeć na naszej stronie www.pck.malopolska.pl pod adresem

www.pck.malopolska.pl/swiatowy-dzien-krwiodawcy-darczyncy-krwinek-i-ratownicy-zycia/

54. Czy wiesz, że Czerwony Krzyż był czterokrotnie uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla?

Ciekawostka nr 54. Czy wiesz, że Czerwony Krzyż był czterokrotnie uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla?

Nagroda Nobla należy dziś do najbardziej prestiżowych nagród na świecie. Tym większym zaszczytem jest fakt, że Czerwony Krzyż znalazł się wśród laureatów aż 4-krotnie. Jednym z pierwszych laureatów został w 1901 roku Henry Dunant, potem w latach 1917 i 1944 prestiżowe wyróżnienie odbierał Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, a w 1963 wspólnie Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża oraz Federacja Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża.

Zapraszamy do lektury.
www.pck.malopolska.pl/czerwony-krzyz-wyjatkowy-wielokrotny-laureat-pokojowej-nagrody-nobla/

Retuscherad

Guerre 1914-1918. Visite d’un camp de prisonniers de guerre allemands par un délégué du CICR.
World War I. ICRC delegate visiting a camp of German prisoners of war.

55. Czy wiesz, że honorowi dawcy krwi w Polsce mają swojego patrona, którym jest Św. Maksymilian Maria Kolbe?

Ciekawostka nr 55. Czy wiesz, że honorowi dawcy krwi w Polsce mają swojego patrona, którym jest Św. Maksymilian Maria Kolbe?
Inicjatywa ustanowienia dla honorowych dawców krwi świętego patrona narodziła się w środowisku krwiodawców- katolików na Śląsku w Szczejkowicach k. Rybnika, w Klubie HDK PCK im. Eufrozyny Weber przy Ochotniczej Straży Pożarnej.

Patronem polskich krwiodawców mógł zostać tylko taki święty, który nie tylko cząstkę, ale całego siebie ofiarował dla ratowania drugiego człowieka. Warunek ten spełniał rodak, św. Maksymilian Maria Kolbe.

Ojciec Maksymilian Kolbe w czasie wojny, 28 maja 1941 trafił do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, gdzie otrzymał numer obozowy 16670. W obozie przydzielono go do komanda „Babice”, które pracowało przy wyrębie drzew i znoszeniu gałęzi. Podczas apelu w obozie 29 lipca 1941, który prowadził kierownik obozu Karl Fritzsch dobrowolnie wybrał śmierć głodową w zamian za skazanego współwięźnia Franciszka Gajowniczka (nr obozowy 5659), który był w grupie 10 więźniów skazanych na śmierć, za ucieczkę z obozu (blok 14A) jednego z więźniów. Ojciec Maksymilian Maria Kolbe zmarł 14 sierpnia 1941, dobity zastrzykiem trucizny – fenolu. Jego ciało zostało spalone w obozowym krematorium.

13 marca 1999 roku Konferencja Episkopatu Polski zwróciła się do Stolicy Apostolskiej o zatwierdzenie patronatu Św. Maksymiliana Kolbe na obszar całej Polski. 22 maja 1999 roku zapadła w Watykanie decyzja zatwierdzająca. W 2019 roku minęło 20 lat od pamiętnego dekretu watykańskiego.

Na zdjęciach: Mennica Górnośląska, Numizmat wydany przez Śląski Zarząd Okręgowy PCK w Katowicach z okazji Roku Św. Maksymiliana Kolbe – Patrona Krwiodawców ogłoszonego przez Senat w 2011 r.

56. Czy wiesz, że dzisiejsza nazwa Polski Czerwony Krzyż nie była pierwotną nazwą organizacji, lecz było nią Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża (PTCK)?

Ciekawostka nr 56. Czy wiesz, że dzisiejsza nazwa Polski Czerwony Krzyż nie była pierwotną nazwą organizacji, lecz było nią Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża (PTCK)?

Zmiana nazwy z Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża (PTCK)  na Polski Czerwony Krzyż (PCK) nastąpiła z dniem 1 września 1927 roku, a aktem prawnym, w którym zostało to dokonane  było Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej (mające moc ustawy) podpisane przez Prezydenta Ignacego Mościckiego. W dokumencie tym określono także prawo do używania  znaku Krzyża Genewskiego oraz nadano organizacji osobowość prawną.

Zgodnie z treścią art.1 tego Rozporządzenia PCK pozostawał pod protektoratem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Dokument obowiązywał do 1964 roku, kiedy to został zmieniony przez  ustawę o Polskim Czerwonym Krzyżu, obowiązującą aktualnie.

W roku 1936 PCK otrzymał przywilej stowarzyszenia wyższej użyteczności publicznej. Zmiany te i uznanie PCK przez polskie władze cywilne i wojskowe sprzyjało rozwojowi organizacji. Władze pomne na zasługi organizacji w trudnych czasach wojny, niesienie pomocy i budowanie zrębów niepodległościowej Polski, wspierały dążenia PCK do rozwoju, zapewniając możliwość uzyskiwania środków finansowych.

Prezesami Komitetu Głównego PTCK byli:

  1. Książę Paweł Sapieha (4 maja 1919 – 7 sierpnia 1919)
  2. Helena Paderewska (8 sierpnia 1919 – 24 sierpnia 1920)
  3. generał Józef Haller (27 sierpnia 1920 – 31 lipca 1926)
  4. Henryk Potocki (11 września 1926 – 31 sierpnia 1927)

Znaczek organizacyjny PTCK na szpilce

Rewers Odznaki Honorowej PTCK – Sanitariuszka ratująca rannego żołnierza, obok stojący Chrystus w geście błogosławieństwa.

Awers Odznaki Honorowej PTCK – Orzeł z rozpostartymi skrzydłami stojący na gałązkach, u góry na wstędze P.T.C.K., u dołu ZASŁUDZE

Odznaka Honorowa I stopnia z okresu 1919-1927

Na zdjęciach:
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 1927 r.
Odznaka Honorowa I stopnia z okresu 1919-1927
Awers Odznaki Honorowej PTCK – Orzeł z rozpostartymi skrzydłami stojący na gałązkach, u góry na wstędze P.T.C.K., u dołu ZASŁUDZE
Rewers Odznaki Honorowej PTCK – Sanitariuszka ratująca rannego żołnierza, obok stojący Chrystus w geście błogosławieństwa.
Znaczek organizacyjny PTCK na szpilce.

57. Czy wiesz, że w okresie po II wojnie światowej Polski Czerwony Krzyż był obecny w każdej szkole i przedszkolu, gdzie prowadził akcje propagandowe prozdrowotne dla dzieci i młodzieży?

Wraz z nowym rokiem szkolnym rozpoczynamy działania związane z promocją zdrowia wśród dzieci i młodzieży. Historia akcji i kampanii prozdrowotnych (kiedyś nazywanych oświatą zdrowotną) sięga jeszcze okresu międzywojennego. Dziś chcemy Wam pokazać i przypomnieć kilka plakatów, ulotek i książeczek edukacyjnych, które w latach 60-tych do 90-tych znajdowały się w każdej szkole i każdym przedszkolu w Polsce. Dla niektórych będzie to być może podróż sentymentalna do czasów dzieciństwa i młodości, a dla współczesnej młodzieży ciekawa informacja jak kiedyś PCK prowadził akcje w szkołach i jakie były pierwowzory dzisiejszych kampanii „Dziel się uśmiechem”, „Bezpieczny Patrol” czy „Polsko, Uśmiechaj się”

Kto pamięta te wierszyki?

„Spytaj królika on Ci odpowie
– ten je jarzyny kto dba o zdrowie”

 

„Ładny uśmiech każdy ma,
kto o swoje zęby dba”

 

„Kto jest odważny i o ząbki dba
chodzi do dentysty tak chętnie jak ja”

 

„Mydło, szczotka, gąbka woda
razem zdrowie i uroda”

 

„Jeśli jesteś silny zdrowy i sprawnością swą górujesz
Podaj rękę maluchowi – on opieki potrzebuje”

 

„Chcesz być zwinny?
Nic trudnego
– gimnastykuj się kolego”

 

„Karci niedźwiedzia mama swojego synka misia,
bo idąc do przedszkola nie umył zębów dzisiaj”.

 

„W naszym domu jest czysto.
Wszyscy o to dbamy,
chętnie naszej mamie
w pracy pomagamy”

 

„Czarny kotek tak mi wróży,
pijesz mleko- będziesz duży”

 

„Z mądrej wiewióreczki dobry przykład biorę
I ja co dzień myję ząbki, rano i wieczorem”

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

PCK

Członkinie z D.S. Zakładu Wyrobów z Drutu w Sławkowie. Własność: MOO PCK.

 

Fot. Wojciech Krempl. Własność MOO PCK.

Małopolski Oddział Okręgowy PCK od kilku lat przygotowuje się do obchodów 100-lecia naszej organizacji. Szykujemy wiele wydarzeń, spotkań, wystaw, publikacji. Każdy miesiąc jubileuszowego roku, będzie przynosił nowe okazje do wspólnego świętowania w czerwonokrzyskiej rodzinie w Małopolsce. Dokładny plan obchodów 100-lecia PCK realizowanych przez Małopolski Oddział Okręgowy Polskiego Czerwonego Krzyża będzie opublikowany w najbliższym czasie.

 

 WYDARZENIA ZWIĄZANE Z OBCHODAMI 100-LECIA PCK w MAŁOPOLSCE

STYCZEŃ

LUTY

Ogłoszenie konkursu na imię dla maskotki na 100-lecie Polskiego Czerwonego Krzyża

Jubileuszowa edycja akcji „Gorączka Złota”

MARZEC

Utworzenie Koła Środowiskowego im. 100-lecia PCK

Gala na 100-lecie Polskiego Czerwonego Krzyża

Wywiad z Panią Barbarą Haller de Hallenburg-Illg – córką chrzestną gen. Józefa Hallera.

KWIECIEŃ

Posadzenie dębu pamięci dla dr. Mariana Wodzińskiego w Tarnowie

Relacja z uroczystości

Uroczysta zbiórka i Apel poległych poświęcony uczestnikom Harcerskiej Poczty PCK.

Wywiad z  druhem Bolesławem Wójcikiem, kurierem Harcerskiej Poczty PCK

MAJ

Dzień otwarty Małopolskiego Oddziału Okręgowego PCK – 8 maja

Rajd Czerwonokrzyski „100 dni na 100-lecie PCK

CZERWIEC

9 czerwca – Odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej gen. Józefowi Hallerowi

Relacja z uroczystości odsłonięcia tablicy poświęconej gen. Józefowi Hallerowi

Gra miejska historyczna  „100 lat w jeden dzień”

Czerwonokrzyskim szlakiem przez Kraków i Małopolskę
– prezentacja miejsc związanych z historią PCK w Krakowie i Małopolsce.

Kraków

Tarnów

Nowy Sącz

Zakopane, Rabka, Oświęcim

WRZESIEŃ

19 września – Zamek na Wawelu – poświęcenie i nadanie nowego sztandaru

Relacja z uroczystości nadania sztandaru

21 września – Nowy Sącz – rekonstrukcja Herbaciarni PCK z 1916 r na dworcu PKP w Nowym Sączu i przejazd pociągiem retro na trasie Nowy Sącz- Muszyna

O Herbaciarni Czerwonego Krzyża w Nowym Sączu

PAŹDZIERNIK

5 października – 6.krwiobieg Kraków – Wyjątkowy bieg w wyjątkową rocznicę

Relacja filmowa z 6.krwiobiegu Kraków

LISTOPAD

14-15 listopada, konferencja naukowa „Polski Czerwony Krzyż – 100 lat w służbie Ojczyźnie i ludziom”

Podsumowanie konferencji

Referaty wygłoszone na konferencji- kanał YT

GRUDZIEŃ

Kampania świąteczna „Dobro jest w Małopolsce”

STYCZEŃ 2020

Zakończenie obchodów jubileuszowych – wystawa plenerowa

 

Patronat Honorowy nad obchodami 100-lecia Polskiego Czerwonego Krzyża w Małopolsce objęli:


 

Tel: 12-422 91 15 wew. 34

E’mail: 100lat@pck.org.pl

W 2021 roku Młodzież Polskiego Czerwonego Krzyża świętować będzie 100-lecie ruchu młodzieżowego w naszej organizacji. Zapraszamy do zapoznania się z genezą, historią, i założeniami programowymi ruchu, który w okresie największej swojej świetności zrzeszał 220 000 młodych członków zorganizowanych w 4 500 kołach.

 

Historia ruchu młodzieżowego w PCK

 

Plakat propagandowy Kół Młodzieży,Autor Bogdan Nowakowski, 1931, Źródło: Cegiełka na pozyskanie środków na działalność. Źródło: https://polona.pl

 

 

 

 

 

Młodzież Polskiego Czerwonego Krzyża w Krakowie postanowiła rozpocząć przygotowania do obchodów 100-lecia Młodzieży PCK zabawą ze starymi fotografiami, a przy okazji  zachęcić rówieśników  do podjęcia podobnego wyzwania. Akcja nosi nazwę:  #MłodzieżWyzwanie1921-2021   #YouthChallenge1921-2021.

 Celem akcji jest zachęcenie  do odszukania starych fotografii dokumentujących działalność programową Ruchu Młodzieżowego PCK oraz ich zestawienie ze współczesnymi zdjęciami. Zabawa może polegać na tworzeniu kolaży ze starych i nowych zdjęć, bądź też wykonaniu współczesnych rekonstrukcji wydarzeń, sytuacji ze starych fotografii.

Jeśli jesteście grupą młodzieży PCK i chcecie wziąć udział w wyzwaniu możecie zrobić to na dwa sposoby:

Sposób I. Wykonaj kolaż z fotografii starej i nowej.

  1. Wybierzcie stare fotografie dokumentujące działalność programową młodzieży PCK w Waszym oddziale okręgowym, rejonowym, Grupie SIM PCK czy szkolnym kole.
  2. Odszukajcie i poznajcie historię zdjęcia i sporządźcie opis: rok, miejsce, opis wydarzenia, kim są osoby na fotografii.
  3. Odszukajcie współczesne fotografie – być może podobne wydarzenia odbywały się w tych samych miejscach z Waszym udziałem? Zróbcie kolaż starej i nowej fotografii.

Sposób II. Odtworzenie wydarzenia, sytuacji ze starej fotografii.

  1. O ile warunki sanitarno-epidemiologiczne na to pozwolą, możecie wykonać współczesne fotografie w tych samych miejscach, dokładnie odtwarzając ustawienie osób w taki sam sposób jak na starej fotografii.
  2. Oczywiście poznajcie historię rekonstruowanego zdjęcia i sporządźcie opis: rok, miejsce, opis wydarzenia, kim są osoby na fotografii.

Opublikujcie zdjęcia na Waszym fanpage’u na FB, Instagramie, stronie internetowej Waszego macierzystego oddziału PCK.

Czas trwania akcji – do 25.10.2021 r.

Zapraszamy do zabawy.

#100latMłodzieżyPCK
#MłodzieżWyzwanie1921-2021
#YouthChallenge1921-2021
#ForeverYoungPolishRedCross

Więcej  informacji pod adresem #MłodzieżWyzwanie1921-2021

ARTYKUŁY