Gen. Józef Haller

„Niechaj Krzyż Czerwony nie czerwieni się jako rana niezabliźniona, ale niech krasi czerwień serca kochającego bliźniego i niosącego mu czynną pomoc”

gen. Józef Haller, 1919 r.

 

Gen. Józef Haller urodził się 13.08.1873 r. w Jurczycach w województwie małopolskim, jako syn Henryka i Olgi z domu Treterów. W 1906 roku ożenił się z Aleksandrą Sala. Właściwe nazwisko brzmiało Józef De Hallenburg, które zmienił na Józef Haller.

 

Ukończywszy studia, rozpoczął służbę wojskową. Po wystąpieniu z wojska w roku 1912 zajął się m.in. działalnością w ruchu skautowym i Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”. W 1914 roku objął dowództwo w 3 pułku Legionów i wyruszył na front w Karpatach Wschodnich, a w 1916 roku dowództwo II Brygady Legionów, z którą w 1918 roku przebił się przez front pod Rarańczą i połączył z wojskami polskimi w Rosji. Został dowódcą 5 Dywizji Strzelców Polskich, a następnie II Korpusu Polskiego na Ukrainie. W 1918 dotarł  do Francji, gdzie dowodził słynną Błękitną Armią, z którą powrócił do Polski w 1919 roku.

W latach 1920-1926 generał pełnił funkcję prezesa Komitetu Głównego Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża. Euforia, jaka panowała wokół PTCK przy pełnym poparciu moralnym i materialnym całego polskiego społeczeństwa podczas wojny polsko-bolszewickiej, z chwilą jej zakończenia bardzo zmalała. Nadszedł okres bardzo niebezpieczny dla rozwoju działalności polskiej organizacji czerwonokrzyskiej. Józefowi Hallerowi udało się jednak przeprowadzić polską organizację czerwonokrzyską przez trudny dla Polski czas, kiedy na jej granicach trwały niepokoje, a lud śląski walczył o przyłączenie Śląska do Macierzy. Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża brało bezpośredni udział w likwidowaniu skutków wojen, akcji zbrojnych i różnego rodzaju zagrożeń dla odradzającej się niepodległości Polski. Był to ze strony PTCK ogromny wysiłek organizacyjny i materialny, mimo to organizacja spełniła oczekiwania społeczeństwa polskiego. Z tego też względu, prezesura gen. broni Józefa Hallera przypadła dla Polskiego Czerwonego Krzyża na bardzo trudny okres. Ratunkiem jak uważano we władzach Stowarzyszenia, miało być pozyskanie prezesa o znaczącym autorytecie moralnym. Takim autorytetem był właśnie gen. broni Józef Haller. Dzięki społecznemu zaangażowaniu z jego strony i licznych wizytacjach jednostek organizacyjnych PTCK na terenie całego kraju „starzy” działacze stopniowo powracali do pracy społecznej. Także społeczeństwo polskie (jego bogatsi przedstawiciele), chętniej udzielało pomocy materialnej na rzecz PTCK.

 

Za jego kadencji, Komitet Główny PTCK uchwalił zasady działalności, które sprowadziły się do następujących obowiązków: niesienie odpowiedniej pomocy wojsku i cierpiącej ludności, opracowanie planu działania podczas wojny, wyszkoleniu personelu, gromadzeniu materiałów i urządzeń, współpracy z władzami rządowymi nad podniesieniem zdrowotności wśród społeczeństwa. Ponadto, prowadzono szpitale, sanatoria, przychodnie przeciwgruźlicze, organizowano akcje rozdawania żywności, przewożono jeńców, przekazywano korespondencję oraz zarządzano Biurem Informacyjno – Wywiadowczym PTCK, w którym kierowano rejestracją zmarłych i rannych żołnierzy oraz prowadzeniem poszukiwań na prośbę rodzin.

 

Za prezesury gen. Józefa Hallera zorganizowano w 1921 roku pierwsze koła młodzieży Polskiego Czerwonego Krzyża. Władze PTCK upatrywały w tym ruchu młodzieżowym źródło wzmożonej twórczej aktywności w społeczeństwie, a szczególnie w dalszym rozwoju działalności PTCK, późniejszego PCK. Dało to podwaliny aktualnemu Ruchowi Młodzieżowemu Polskiego Czerwonego Krzyża. Ponadto, rozpoczęto wydawanie pisma „Młodzież Czerwonego Krzyża”, późniejszy „Czyn Młodzieży”.

 

 

Gen. Józef Haller długo przewodniczył Stowarzyszeniu, znacznie dłużej niż jego poprzednicy, bo prawie przez 6 lat, mimo że ówczesne elity polityczne swymi sporami nie stwarzały atmosfery do działalności obywatelskiej. Generał był wspaniałym wojskowym i mistrzem w sztuce wojennej. Prezesem Komitetu Głównego Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża zapewne byłby o wiele dłużej, gdyby nie jego decyzja odejścia 31.07.1926 roku w stan spoczynku. Wówczas też przestał pełnić funkcję prezesa KG PTCK. W stanie spoczynku pozostawał Józef Haller do 4.10.1939 roku. W tym dniu Naczelny Wódz gen. broni Władysław Sikorski, powołał go do służby czynnej we Francji, a następnie po zmianie miejsca pobytu Rządu RP na obczyźnie, w Anglii. Był wówczas przewodniczącym Międzyministerialnej Komisji Rejestracyjnej oraz wypełniał jako członek Rządu RP specjalne zadania Naczelnego Wodza.

 

Podczas II wojny światowej przy Rządzie RP na obczyźnie działał Zarząd Główny PCK, na rzecz którego pracował Józef Haller. Od 1940 roku generał uchwałą Zarządu Głównego PCK w Londynie został członkiem honorowym tego Stowarzyszenia. W Zarządzie Głównym PCK w Londynie Prezesem Kapituły Odznaki Honorowej PCK był Ignacy Paderewski. Z chwilą jego śmierci w dniu 29.06.1941 roku Prezesem Kapituły Odznaki Honorowej Polskiego Czerwonego Krzyża został Józef Haller. Funkcję tę pełnił do końca działalności Zarządu Głównego PCK w Londynie. Po II wojnie światowej gen. broni Józef Haller osiedlił się w Londynie, gdzie zmarł 4.06.1960 roku. Pochowany został na cmentarzu Gunnersbury. Dzięki inicjatywie polskich harcerzy z 58 TDHP „Biali” jego prochy wróciły 23 kwietnia 1993 do Polski i 15 maja spoczęły w krypcie w kościele garnizonowym św. Agnieszki w Krakowie.

 

 

W związku z ogłoszeniem w Małopolskim Oddziale Okręgowym Polskiego Czerwonego Krzyża roku 2017 – rokiem gen. Józefa Hallera, nawiązano współpracę z Izbą Pamięci Rodu Hallerów w Jurczycach, która stanowi jedną z działalności Towarzystwa Pamięci Generała Józefa Hallera i Hallerczyków. Izba i siedziba Towarzystwa mieszczą się w budynku dawnej szkoły, której w 1906 roku fundatorkami były Anna i Ewa Hallerówny, siostry generała Józefa. Ekspozycja zawiera pamiątki związane z życiem i działalnością najsłynniejszych członków rodu Hallerów i żołnierzy Błękitnej Armii. Cennymi eksponatami są portrety gen. Józefa Hallera z różnych okresów jego życia i kariery, unikatowe pocztówki i plakaty z jego podobizną z okresu wojny polsko – bolszewickiej, nawołujące do obrony kraju, zdjęcia rodzinne oraz artykuły i publikacje nawiązujące do wielkich i ważnych wydarzeń z historii Polski, których uczestnikiem był ten sławny Polak. Zgromadzono tu również pamiątki: dokumenty, medale, fotografie, elementy mundurów oraz artykuły, które pogłębiają wiedzę na temat Hallerczyków, ich losów i późniejszych kontaktów z gen. Józefem Hallerem. Wśród eksponatów znajdują się zdjęcia zabytkowych dworów i miejsc związanych ze słynnymi członkami rodu Hallerów.

 

Gen. Józef Haller był odznaczony między innymi:

• Orderem Orła Białego
• Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyżem Walecznych
• Francuską Legią Honorową i Francuskim Krzyżem Wojennym
• Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski

 

 

 

12 lutego 1996 r. Prezydium Zarządu Głównego PCK podjęło decyzję o emisji pamiątkowego medalu z podobizną gen. Broni Józefa Hallera. Jedną z przyczyn podjęcia tej decyzji była przypadająca w 1996 roku 75 rocznica powołania pierwszych Kół Młodzieży Polskiego Czerwonego Krzyża, które w ruchu czerwonokrzyskim odegrały wyjątkową i znaczącą rolę. Pamiątkowy medal Polskiego Czerwonego Krzyża z podobizną Józefa Hallera jest nie tylko dziełem sztuki medalierskiej, ale również swoistym materialnym dokumentem charakteryzującym postać generała i historię Polski z tamtego okresu. Jest też częścią ciekawej historii Polskiego Czerwonego Krzyża. Treść i forma tego medalu jest przykładem silnych związków historii Polski i historii Polskiego Czerwonego Krzyża. Podobiznę Józefa Hallera przyjęto z obrazu nieznanego malarza z roku 1920. Miał wówczas 47 lat. Założenia ideowe i projektowe opracował Zdzisław Abramek. Medal ma średnicę 70 mm.

 

 

Osoby które chciałyby powiększyć wiedzę na temat życia generała Józefa Hallera, III Prezesa KG PTCK zachęcamy do przeczytania książki: „Józef Haller. Pamiętniki z wyborem dokumentów i zdjęć”, pod red. Małgorzaty Pileckiej. Książka dostępna jest w Małopolskim Oddziale Okręgowym Polskiego Czerwonego Krzyża (ul. Studencka 19, 31-116 Kraków).

„W chwilach najcięższych stał obok żołnierza, dręczonego głodem i pościgiem, dodając mu otuchy i starając się przelać w niego gorącą wiarę w zwycięstwo, do którego się sam w wielkiej mierze przyczynił, nie reklamując tego nigdy.”

Wincenty Witos o gen. Józefie Hallerze.