24 grudnia 1918 roku Książę Paweł Sapieha, jako prezes Krajowego Stowarzyszenia Mężczyzn i Dam dla Galicji, wystąpił do Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża o uznanie tej organizacji za narodową organizację czerwonokrzyską. Z uwagi na brak na ten czas rządu, który mógłby podpisać Humanitarną Konwencję Genewską z 1864 roku, co było warunkiem koniecznym do uznania niepodległego, suwerennego państwa, prośba spotkała się z czasową odmową. Coraz bardziej oczywiste stawało się, że konieczne jest powstanie jednej, zjednoczonej narodowej organizacji, łączącej wszystkie ruchy i organizacje czerwonokrzyskie działające w odrodzonym państwie. Brak jednej organizacji, skupiającej sprzymierzone podmioty, utrudniał także kontakty z MKCK.
Z inicjatywy Samarytanina Polskiego zwołano na dzień 18 stycznia 1919 roku w warszawskim ratuszu naradę wszystkich organizacji humanitarnych, przedstawicieli wojska i władz cywilnych i samorządowych. Organizacje te podczas narady odbywającej się pod patronatem Heleny Paderewskiej utworzyły Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża. Wyłoniły 30-osobowy Tymczasowy Komitet, zlecając jego przedstawicielom, w konsultacji z innymi organizacjami, opracowanie projektu statutu i prowadzenie prac organizacyjnych. Powstanie jednej organizacji ułatwiło koordynację sił i środków w niesieniu pomocy humanitarnej w państwie po wyzwoleniu.
Po zatwierdzeniu przez rząd statutu Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża na zebraniu konstytucyjnym 27 kwietnia 1919 wybrano Zarząd Główny. Prezesem został Paweł Sapieha, a po jego rezygnacji Helena Paderewska. W Statucie zapisano utworzenie pierwszych oddziałów terenowych PTCK na Galicję, Wielkie Księstwo Poznańskie i Śląsk. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża 24 lipca 1919 r. zarejestrował i uznał Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża za jedyną organizację czerwonokrzyską działającą na całym terytorium państwa polskiego. 16 września 1919 roku PTCK zostało przyjęte do Ligi Towarzystw Czerwonego Krzyża (dzisiejszej Federacji).
Integracja organizacji i ruchów czerwonokrzyskich w jedno stowarzyszenie nie tylko usprawniła działania, ale także spowodowała także masowe poparcie całego narodu dla realizacji przyjętych przez Towarzystwo celów.
PTCK przystąpiło do organizowania szpitali, szkolenia pielęgniarek i sanitariuszek, pomaganiu władzy wojskowej w wyposażeniu armii ochotniczej, organizowaniu pomocy sanitarno-żywnościowej na dworcach dla żołnierzy, uchodźców i repatriantów, opiekowania się inwalidami, organizacji przytułków, schronisk itp. Do realizacja tych celów potrzebna była pomoc społeczeństwa. W związku z tym PTCK zwracało się do rodaków z odezwą o pomoc. Działalność PTCK zachowującego neutralność wobec różnych opcji politycznych, koncentracja na trosce o dobro drugiego człowieka zyskiwała zaufanie społeczeństwa. Zmobilizowano 1 000 000 członków pracujących w organizacji. Gromadzono środki finansowe na niespotykaną skalę. Cały naród wspierał i ratował nie tylko żołnierza polskiego i uczestników powstań, ale także ludność cywilną.
