23 kwietnia 2024 r. o godz. 12:00, w 83. rocznicę aresztowania przez niemiecką tajną polityczną policję hm. Seweryna Udzieli, pod tablicą upamiętniającą działalność Harcerskiej Poczty w latach 1939-1945, odbył się uroczysty apel. Wydarzenie miało na celu uczczenie kombatanta Szarych Szeregów, pracującego w Harcerskiej Poczcie PCK w latach 1940-1941 oraz pozostałych harcerzy, którzy zginęli podczas przekraczania sowieckiej granicy. Jak co roku z tej okazji spotkali się członkowie Referatu Seniorów Chorągwi Krakowskiej ZHP oraz przedstawiciele Małopolskiego Oddziału Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża.
Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść pełną pomoc bliźnim i być posłusznym Prawu Harcerskiemu.
Powyższe słowa są treścią przyrzeczenia harcerskiego, jakiemu byli wierni kurierzy Harcerskiej Poczty PCK w Krakowie. Ośmiu z nich potwierdziło to najwyższą ceną – ofiarą życia. Harcerską Pocztę PCK w Krakowie powołał w pierwszych dniach września 1939 roku płk Stanisław Plappart, Pełnomocnik Zarządu Głównego PCK na Okręg Krakowski, a jej utworzenie powierzył dh. Edwardowi Poradziszowi, który jako instruktor harcerski zwrócił się z apelem do harcerzy z Krakowa o bezinteresowne podjęcie służby Polsce i jej mieszkańcom.
Działalność kurierów była zakonspirowana, ale ich praca ściśle wiązała się z bazą, to jest Harcerską Pocztą PCK w Krakowie przy ulicy Pierackiego 19 (obecna Studencka 19). Do PCK w Krakowie przychodziło wiele listów przesyłanych do Polski przez jeńców wojennych z obozów koncentracyjnych poprzez Międzynarodowy Czerwony Krzyż w Genewie. Gońcy sortowali wszystkie listy i każdy, w określonym dla siebie rejonie Krakowa, miał je doręczyć adresatowi. Często było to niełatwe zadanie. Wielu mieszkańców zostało rozproszonych przez działania wojenne lub pozostało na terenach na wschód od Bugu. Niektórzy z nich zmienili miejsce zamieszkania albo schronili się u rodzin, przez co dotarcie do nich stało się niemożliwe, a listów nie można było doręczyć.
Ponieważ listy były pisane na pojedynczych kartkach, gońcy mieli możliwość poznać treść niedoręczonych listów. Często były to pierwsze wiadomości dla rodzin o miejscu pobytu nadawców w niewoli czy szpitalach. Były bodźcem do prób odszukania adresatów, na przykład przez Biura Ewidencji Ludności, wypytywania sąsiadów o rodziny adresatów i ich odszukiwanie – co wymagało dużego zaangażowania. Nagrodą dla gońca była radość rodzin, gdy otrzymywali wiadomość, że syn czy ojciec żyje i gdzie się znajduje. Niestety, zdarzały się także wiadomości o ich śmierci.
Gablota pamięci o Harcerskiej Poczcie PCK – ul. Studencka 19, Kraków
Kurierów z terenów wschodniej Polski było 15, ale znamy nazwiska tylko ośmiu, zamordowanych w trakcie pełnienia swoich obowiązków w latach 1939 i 1940, przy przekraczaniu granicy na Bugu. Pozostali są nadal zakonspirowani i nie udało się ich odnaleźć.
Lista nazwisk kurierów zamordowanych przy przekraczaniu granicy na Bugu:
- Henryk Brodawski z Chyrowa
- Jan Budoń ze Stanisławowa
- Leszek Garbek z Diloku – Delatynia
- Alojzy Grzybek z Nowego Targu
- Stanisław Paluch z Krakowa
- Bolesław Siemianowicz z Baranowicz
- Stanisław Smoleń ze Lwowa
- Władysław Widerski z Krakowa
Dh Bolesław Wójcik przy rowerze przed siedzibą MOO PCK – okres wojenny
Seweryn Jan Kazimierz Udziela, pseudonim: Jus, Kret, Lubicz, Stefan
Organizacja: Szare Szeregi, Związek Walki Zbrojnej
Data urodzenia: 19.06.1911
Data zatrzymania: 23.04.1941
Data śmierci: 07.10.1941
Był synem Seweryna (nauczyciela fizyki w Krakowie, Jarocinie i Myślenicach, przewodniczącego Komisji Kształcenia Tajnego podczas okupacji niemieckiej) i Heleny z d. Białyhowicz (studentki Biologii UJ). Jego dziadek także Seweryn Udziela – był twórcą Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Miał rodzeństwo: Helenę, Zygmunta, Zofię i Jerzego. Seweryn Udziela
Szkołę powszechną i gimnazjum ukończył w Jarocinie pod Poznaniem, dokąd przeprowadzili się jego rodzice. Po maturze wyjechał do Krakowa i podjął w 1928 r. studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Z działalnością harcerską zetknął się w 1921 r., gdy uczył się w Jarocinie. W okresie studiów w Krakowie wstąpił do Kręgu Starszego Harcerstwa „Watra” i prowadził tam pamiętniki tzw. „Łysych Koni”. Jego miano totemowe brzmiało wówczas „Żuraw Włóczęga”. W ZHP m.in. pełnił funkcję kierownika Wydziału Obozowego Komendy Chorągwi Harcerstwa Męskiego w Krakowie.
Od 12 września 1932 do 20 września 1933 r., podczas służby wojskowej w 20. Pp, był słuchaczem Szkoły Podchorążych. Służbę zakończył z wyróżnieniem, składając przysięgę wojskową na Wawelu.
Po zakończeniu w 1932 r. studiów rozpoczął aplikanturę sądową w Cieszynie (1933-1936) i w związku z tym przeniesiono go do Chorągwi Śląskiej ZHP, gdzie pracował w Komendzie Hufca Harcerzy. Od października 1935 r. był Komendantem Hufca w Cieszynie. W lipcu tegoż roku uczestniczył w Zlocie Jubileuszowym Harcerstwa Polskiego w Spale. 24 października 1936 r. w Krakowie poślubił dh. Annę z d. Michalską, miał córkę Barbarę. W latach 1936 – 1938 r. pracował jako sędzia w Mikołowie i w Jabłonkowie na Zaolziu. W ostatnich latach poprzedzających wybuch wojny był pochłonięty obowiązkami zawodowymi, rodzinnymi, stąd w harcerstwie działał „gościnnie”.
12 sierpnia 1939 r. został zmobilizowany i skierowany do jednostki w Boguminie. Żonę i córkę Barbarę umieścił wcześniej w Krakowie. Wziął czynny udział w kampanii wrześniowej, walczył w stopniu ppor. w składzie 4. psp. Dostał się do niewoli niemieckiej. Osadzono go w Pińczowie, skąd uciekł i przedostał się do Krakowa, gdzie uzyskał pracę w biurach PCK przy ul. Pierackiego 19 (obecnie ul. Studencka 19). Tutaj włączył się w nurt konspiracyjny. Brał udział w tworzeniu konspiracyjnej Komendy Chorągwi Krakowskiej. Po opuszczeniu miasta przez zagrożonego aresztowaniem Stanisława Rączkowskiego w 1940 r. objął funkcję komendanta krakowskich Szarych Szeregów.
Był niezwykle energiczny i sprawny w działaniu. Wzmocnił tzw. system piątkowy, rozwinął działalność SzSz w Krakowie i w terenie. Kładł nacisk na prowadzenie małego sabotażu i wydawnictw — zwłaszcza „Przeglądu Polskiego”. Za jego komendantury zebrania Komendy Chorągwi odbywały się przemiennie przy ul. Szlak i Garncarskiej. Ważnym punktem kontaktowym było też jego miejsce pracy — biuro PCK przy ul. Pierackiego. Mianował też stałych łączników z ZWZ i terenem, rozpoczął szkolenie chłopców na kursach podoficerskich. Angażował ich również do akcji „N”, w której prowadzeniu wykorzystywano materiały przywożone z Warszawy.
Aresztowany został w kwietniu 1941 r. (z nie znanych do dziś dnia przyczyn, prawdopodobnie po wielkiej wsypie w Rzeszowie) w biurach PCK w obecności członka Komendy Chorągwi Stanisława Okonia „Sumaka”. Po wyjątkowo okrutnym śledztwie w katowni przy ul. Pomorskiej 2 osadzono go w więzieniu Montelupich, a następnie przewieziono do Rzeszowa i umieszczono w więzieniu na zamku Lubomirskich, gdzie przebywali już inni aresztowani harcerze, m.in. J. Kuta, Tadeusz Wąsowicz „Baca” i Władysław Lutecki. 12 sierpnia 1941 r. przetransportowano ich z rzeszowskiego więzienia do KL Auschwitz, gdzie otrzymał 20975.
Zginął w obozie 7 października 1941 r. Wiadomość o jego śmierci (komenda obozu zawiadomiła rodzinę rutynowym telegramem) dotarła do Krakowa w październiku 1941 r. Został pośmiertnie odznaczony Medalem Wojska i Krzyżem Armii Krajowej.
