21 kwietnia 2022 r o godz. 12.00 pod tablicą upamiętniającą działalność HARCERSKIEJ POCZTY w latach 1939-1945 odbyła się uroczystość w rocznicę aresztowania komendanta Szarych Szeregów hm. Seweryna Udzieli. Jak co roku spotkali się przedstawiciele Harcerskiego Kręgu Seniorów Kombatantów oraz Małopolskiego Oddziału Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża.
hm. Seweryn Udziela
Seweryn Jan Kazimierz Udziela
pseudonim: Jus, Kret, Lubicz, Stefan Organizacja: Szare Szeregi, Związek Walki Zbrojnej
- Data urodzenia: 19.06.1911
- Data zatrzymania: 23.04.1941
- Data śmierci: 07.10.1941
Był synem Seweryna (nauczyciela fizyki w Krakowie, Jarocinie i Myślenicach, przewodniczącego Komisji Kształcenia Tajnego podczas okupacji niemieckiej) i Heleny z d. Białyhowicz (studentki Biologii UJ). Jego dziadek także Seweryn Udziela – był twórcą Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Miał rodzeństwo: Helenę, Zygmunta, Zofię i Jerzego.Seweryn Udziela
Szkołę powszechną i gimnazjum ukończył w Jarocinie pod Poznaniem, dokąd przeprowadzili się jego rodzice. Po maturze wyjechał do Krakowa i podjął w 1928 r. studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Z działalnością harcerską zetknął się w 1921 r., gdy uczył się w Jarocinie. W okresie studiów w Krakowie wstąpił do Kręgu Starszego Harcerstwa „Watra” i prowadził tam pamiętniki tzw. „Łysych Koni”. Jego miano totemowe brzmiało wówczas „Żuraw Włóczęga”. W ZHP m.in. pełnił funkcję kierownika Wydziału Obozowego Komendy Chorągwi Harcerstwa Męskiego w Krakowie.
Od 12 września 1932 do 20 września 1933 r., podczas służby wojskowej w 20. Pp, był słuchaczem Szkoły Podchorążych. Służbę zakończył z wyróżnieniem, składając przysięgę wojskową na Wawelu.
Po zakończeniu w 1932 r. studiów rozpoczął aplikanturę sądową w Cieszynie (1933-1936) i w związku z tym przeniesiono go do Chorągwi Śląskiej ZHP, gdzie pracował w Komendzie Hufca Harcerzy. Od października 1935 r. był Komendantem Hufca w Cieszynie. W lipcu tegoż roku uczestniczył w Zlocie Jubileuszowym Harcerstwa Polskiego w Spale.
24 października 1936 r. w Krakowie poślubił dh. Annę z d. Michalską, miał córkę Barbarę.
W latach 1936 – 1938 r. pracował jako sędzia w Mikołowie i w Jabłonkowie na Zaolziu.
W ostatnich latach poprzedzających wybuch wojny był pochłonięty obowiązkami zawodowymi,rodzinnymi stąd w harcerstwie działał „gościnnie”.
12 sierpnia 1939 r. został zmobilizowany i skierowany do jednostki w Boguminie. Żonę i córkę Barbarę umieścił wcześniej w Krakowie. Wziął czynny udział w kampanii wrześniowej, walczył w stopniu ppor. w składzie 4. psp. Dostał się do niewoli niemieckiej. Osadzono go w Pińczowie, skąd uciekł i przedostał się do Krakowa gdzie uzyskał pracę w biurach PCK przy ul. Pierackiego 19 (obecnie ul. Studencka 19).
Tutaj włączył się w nurt konspiracyjny. Brał udział w tworzeniu konspiracyjnej Komendy Chorągwi Krakowskiej. Po opuszczeniu miasta przez zagrożonego aresztowaniem Stanisława Rączkowskiego w 1940 r. objął funkcję komendanta krakowskich Szarych Szeregów.
Był niezwykle energiczny i sprawny w działaniu. Wzmocnił tzw. system piątkowy, rozwinął działalność SzSz w Krakowie i w terenie. Kładł nacisk na prowadzenie małego sabotażu i wydawnictw —zwłaszcza „Przeglądu Polskiego”. Za jego komendantury zebrania Komendy Chorągwi odbywały się przemiennie przy ul. Szlak i Garncarskiej. Ważnym punktem kontaktowym było też jego miejsce pracy — biuro PCK przy ul. Pierackiego. Mianował też stałych łączników z ZWZ i terenem, rozpoczął szkolenie chłopców na kursach podoficerskich. Angażował ich również do akcji „N”, w prowadzeniu której wykorzystywano materiały przywożone z Warszawy.
Aresztowany został w kwietniu 1941 r. (z nie znanych do dziś dnia przyczyn, prawdopodobnie po wielkiej wsypie w Rzeszowie) w biurach PCK w obecności członka Komendy Chorągwi Stanisława Okonia „Sumaka”. Po wyjątkowo okrutnym śledztwie w katowni przy ul. Pomorskiej 2 osadzono go w więzieniu Montelupich, a następnie przewieziono do Rzeszowa i umieszczono w więzieniu na zamku Lubomirskich, gdzie przebywali już inni aresztowani harcerze, m.in. J. Kuta, Tadeusz Wąsowicz „Baca” i Władysław Lutecki. 12 sierpnia 1941 r. przetransportowano ich z rzeszowskiego więzienia do KL Auschwitz gdzie otrzymał 20975.
Zginął w obozie 7 października 1941 r. Wiadomość o jego śmierci (komenda obozu zawiadomiła rodzinę rutynowym telegramem) dotarła do Krakowa w październiku 1941 r. Został pośmiertnie odznaczony Medalem Wojska i Krzyżem Armii Krajowej.
Szare Szeregi
Szare Szeregi to kryptonim Związku Harcerstwa Polskiego działającego w konspiracji Szare Szeregi zostały powołane decyzją Rady Naczelnej Harcerstwa 27 września 1939 roku i weszły w skład Armii Krajowej. Były one najliczniejszą młodzieżową organizacją konspiracyjną, która w połowie 1944 r. skupiała ponad 15 tys. członków.
Szare Szeregi były harcerstwem, więc pozostawiono organizację harcerską. I tak ze względów konspiracyjnych chorągwie stały się ulami, hufce – rojami, a drużyny i zastępy – rodzinami i pszczołami. Harcerzy podzielono na 3 grupy wiekowe: Grupy Szturmowe (GS) powyżej 17 lat, Bojowe Szkoły (BS) 15–17 lat oraz Zawisza (Z) 12–14 lat.
Szare Szeregi prowadziły mały sabotaż a Starsza młodzież uczestniczyła także w szkoleniu bojowym i wchodziła w skład batalionów szturmowych Zośka i Parasol. Młodsi harcerze Szarych Szeregów służyli w Harcerskiej Poczcie Polowej i roznosili po całej Warszawie listy i przesyłki. Bohaterscy skauci każdego dnia dostarczali nieodpłatnie kilka tysięcy listów
Członkowie Szarych Szeregów byli szkoleni w zakresie łączności i ratownictwa. Do ich obowiązków należało również uczęszczanie na tajne komplety, które miały na celu przygotowanie ich do odbudowy Polski, po wojnie.
W czasie okupacji zginęło ok. 5 tys. członków Szarych Szeregów: zostali zamordowani podczas śledztw i w obozach koncentracyjnych, zabici w akcjach bojowych lub zginęli w powstaniu – wylicza historyk. 17 stycznia 1945 roku naczelnik „Adam” rozwiązał Szare Szeregi.
Tablica upamiętniająca działalność HARCERSKIEJ POCZTY na siedzibie PCK w Krakowie przy ulicy Pierackiego 19 (obecnie Studencka 19).
Do PCK w Krakowie przychodziło wiele listów przesyłanych do Polski przez jeńców wojennych z obozów koncentracyjnych poprzez Międzynarodowy Czerwony Krzyż w Genewie. Gońcy sortowali te listy i każdy, w określonym dla siebie rejonie Krakowa, miał je doręczyć adresatowi. Często nie była to sprawa prosta. Wielu mieszkańców zostało rozproszonych przez działania wojenne lub pozostało na terenach na wschód od Bugu, wielu zmieniło miejsce zamieszkania lub schroniło się u rodzin, stąd wielu listów nie można było doręczyć. Działalność kurierów harcerskich była zakonspirowana, ale ich praca była powiązana z bazą, to jest Harcerską Pocztą PCK w Krakowie.
Więcej o Harcerskiej Poczcie PCK tutaj
