Źródło: https://www.florence-nightingale.co.uk
Jej pierwszymi pacjentami były lalki i zwierzęta. Kiedy była już dorosła postanowiła pozostać wierna swemu powołaniu i została pielęgniarką, dając kolejnym pokoleniom wzór do naśladowania. Florence Nightingale (ur.12 maja 1820 we Florencji, zm. 13 sierpnia 1910 w Londynie) – angielska pielęgniarka, statystyk, działaczka społeczna i publicystka. Była zwana „Damą z lampą” (ang. The Lady with the Lamp). Jest uważana za twórczynię nowoczesnego pielęgniarstwa.
Urodziła się w bogatej arystokratycznej rodzinie. Jej ojcem był William Edward Nightingale. Florence i jej siostra Parthepone urodziły się podczas długiej podróży poślubnej rodziców po Europie[. Imię otrzymała od nazwy miasta, w którym się urodziła podczas tejże podróży. Młodość spędziła w Londynie, latem przebywając w wiejskiej posiadłości w Hampshire. Rodzina zapewniła jej wszechstronne wykształcenie. Młoda Florence studiowała starożytność, biegle władała czterema językami, do końca życia czytała Platona w oryginale. Tym, co Florence lubiła najbardziej, były matematyka i nauka. Niemniej jednak gdy ukończyła 25 lat, wprawiła rodziców w osłupienie prośbą o zgodę na naukę pielęgniarstwa w szpitalu w Salisbury.
Swoją decyzją przeraziła rodzinę: pielęgniarki wówczas rekrutowały się zazwyczaj spośród prostytutek i osób z niskich warstw społecznych. Pielęgniarstwem trudniły się (nie licząc zakonnic) głównie kobiety z nizin społecznych. Warunki pracy były tak ciężkie, że angielskie sądy chętnie zamieniały kobietom karę więzienia na pracę w szpitalu W opinii rodziny żadna szanująca się dama nie mogłaby wykonywać tak haniebnego zajęcia. Rodzice za wszelką cenę próbowali odwieść córkę od tego zamiaru, wysyłając ją w długą, zagraniczną podróż. Ona jednak skorzystała z niej zgodnie z powziętym wcześniej planem – poznawała szpitale i pracę pielęgniarek w różnych krajach, gromadziła informacje na ich temat.
Źródło: https://pl.aleteia.org/2017/12/02/florence-nightingale-kobieta-ktora-odmienila-pielegniarstwo/
Za zgodą matki w 1851 zaczęła uczyć się zawodu pielęgniarki w Ewangelickim Zakładzie Diakonijnym w Kaiserswerth. Naukę kontynuowała w szpitalach paryskich. W 1852 r. mogła już sama decydować o sobie. Zrezygnowała z małżeństwa z ukochanym mężczyzną (ostatni list od niego nosiła przy sobie do końca życia), w 1853 przyjęła stanowisko przełożonej w Zakładzie Opieki dla Chorych Dam w Londynie i wykorzystała okazję, aby uczynić z owej instytucji wzorowy szpital swoich czasów. Podjęła się również szkolenia pielęgniarek, którym zapewniała odpowiednie wykształcenie zawodowe i dbała o ich poziom moralny, co miało przyciągać do zawodu kobiety o nieposzlakowanej reputacji.
Wojna krymska
W 1854 r., gdy wybuchła Wojna Krymska, w której Anglicy i Francuzi walczyli z Rosją, na prośbę ministra wojny, Lorda Sidneya Herberta, który już wcześniej popierał jej decyzje i solidaryzował się z jej poglądami na przyszłą organizację pielęgniarstwa, udała się do szpitali polowych w Turcji. Za własne pieniądze zakupiła potrzebne leki i środki opatrunkowe, zebrała 38 ochotniczek i wsparta oficjalną nominacją ministra wojny udała się na front. W przepełnionym szpitalu w Skutari zastała chaos organizacyjny, brud, epidemię tyfusu i dyzenterii oraz szkorbut.
Ranni żołnierze, odziani w brudne i zakrwawione mundury, leżeli tuż obok zakaźnie chorych. Śmiertelność sięgała 42%. Do tego w całym obozie panował paniczny strach przed cholerą, tyfusem i czerwonką, przez które codziennie umierało kilkadziesiąt osób.
Florence przystąpiła do zorganizowania od podstaw opieki nad rannymi żołnierzami, co nie było łatwe. Musiała walczyć z uprzedzeniami i sprzeciwami lekarzy, urzędników i oficerów. Nie do pomyślenia bowiem było, aby kobieta była zwierzchnikiem, tam gdzie są mężczyźni. Wielu żołnierzy brytyjskich rannych w czasie wojny zawdzięczało jej życie. Jako przełożona zespołu 38 angielskich pielęgniarek w szpitalu w Scutari (obecnie: Üsküdar, azjatycka dzielnica Stambułu) zdołała dzięki swej energii i zaangażowaniu poprawić fatalny stan sanitarny brytyjskich szpitali polowych. Mimo wielu trudności, dzięki ogromnej dyscyplinie i swoim umiejętnościom i ofiarności własnej i personelu dokonała zupełnego przewrotu w organizacji pracy pielęgniarskiej. Śmiertelność żołnierzy z 70% spadła nawet do 2% co było wręcz niewiarygodne. Odkryła, że ranni żołnierze umierają nie tylko z powodu obrażeń, lecz także na skutek szoku pourazowego, że potrzebują nie tylko leczenia, ale i opieki. Opiekowała się żołnierzami w wielu aspektach, często pisała za nich listy do rodzin, uczyła oszczędzania z żołdu. Żołnierze ją ubóstwiali.
Nie raz zdarzało się, że Florence pracowała po dwadzieścia godzin bez przerwy. Lubiła przechadzać się w nocy z lampą (rzecz, której nie robiła żadna pielęgniarka w jej czasach), żeby upewnić się, że jej pacjentom jest wygodnie i zaopiekowano się nimi najlepiej, jak to tylko możliwe. Żołnierze doceniali jej miłosierne oddanie oraz pełen szacunku i współczucia sposób opieki nad nimi, dlatego niektórzy z nich ochrzcili ją „damą z lampą”, a niektórzy „aniołem Krymu”. Jej zdjęcie z lampą zostało opublikowane w wielu angielskich dziennikach i zapewniło jej wielką popularność, zyskała przydomek „Damy z Lampą”.
W ciągu dwóch miesięcy Nightingale poprawiła warunki sanitarne, zorganizowała kuchnię i pralnię szpitalną, codziennie osobiście obchodziła każdą salę. Efektem tych starań było zmniejszenie śmiertelności do 2%. W 1856 r. powróciła do Anglii w aureoli bohaterki narodowej.
Źródło: https://www.florence-nightingale.co.uk
Florence Nightingale zdawała sobie sprawę, że nie wystarczy doraźna pomoc, którą zapewniała tam na miejscu. Potrzebne były kompleksowe zmiany w metodach szkolenia pielęgniarek oraz uświadomienie brytyjskiemu społeczeństwu jak wygląda wojna. Z pomocą przyjaciół z gazety The Times Florence opisała sposób, w jaki brytyjski rząd i armia traktują swoich własnych żołnierzy. Po powrocie do Anglii jej walka przeciwko dowództwu naczelnemu dopiero się zaczynała. Występowała ostro przeciw dowództwu wojskowemu:
„Stoję przy ołtarzu zabitych ludzi i, póki żyję, będę za nich walczyć,” napisała po swoim powrocie w 1856 r. Nie zgodziła się z wynikiem pierwszego śledztwa, wedle którego nikt nie ponosił winy. Mając poparcie premiera i królowej Wiktorii, oskarżała wysokich rangą sekretarzy Ministerstwa Wojny o fatalne przygotowanie wyprawy. Jednocześnie proponowała szereg daleko idących zmian. Ostatecznie ministerstwo odrzuciło większość propozycji Florence, choć wprowadzono kilka istotnych reform zmierzających do poprawy warunków sanitarnych w koszarach i szpitalach.
Wdzięczni żołnierze i ich rodziny, przy hojnym wsparciu reszty społeczeństwa, zebrali fundusze, dzięki którym w 1860 r. Florence mogła założyć pierwszą świecką szkołę pielęgniarek – The Nightingale Training School (obecnie: The Florence Nightingale School of Nursing and Midwifery) przy Szpitalu św. Tomasza w Londynie. Wkrótce podobne placówki, szkolące profesjonalne pielęgniarki, powstały także w innych częściach Wysp Brytyjskich oraz w USA, Kanadzie czy Australii.
Ustanowiła zasady szkolenia pielęgniarek. Jedną z nich był wymóg nauki w specjalnie do tego celu zorganizowanych szpitalach. Wymagała też, aby pielęgniarki mieszkały w internatach, aby można było czuwać nad ich moralnością i karnością. Kilka lat później powstało stowarzyszenie mające na celu reformę i rozwój zawodu, a następnie Nightingale Hall (Dom Pielęgniarek), kolebka współczesnego pielęgniarstwa. Swoją wielką wiedzę zawarła w licznych podręcznikach dla pielęgniarek, publikacjach, listach i wystąpieniach.
Najważniejsze z nich to „Uwagi o pielęgniarstwie – czym ono jest, a czym nie jest”, ,,Uwagi o sprawach wpływających na wydajność i administrację szpitala Armii Brytyjskiej”, ,,Uwagi o szpitalach”, ,,Uwagi wstępne o zakładach położniczych”, ,,Higiena wiejska, szerzenie zasad higieny w miasteczkach i wsiach”.
Zajmując się nadzorem nad nową szkołą, Florence Nightingale opracowała kilka projektów reformy wojskowej służby zdrowia i uczestniczyła w działalności Królewskiej Komisji pracującej m.in. nad rozwiązywaniem problemów sanitarnych Indii. Jako kobieta nie mogła oficjalnie być członkiem tej komisji, ale miała tak wielki autorytet, że słuchano pilnie jej rad i zaleceń.
Mniej znana jest ze swoich talentów matematycznych. Szczególnie interesowały ją analizy statystyczne. Była zresztą pierwszą kobietą – członkinią Królewskiego Towarzystwa Statystycznego. Wykorzystywała metody statystyczne m. in. do analizy przyczyn zgonów żołnierzy podczas Wojny Krymskiej.
To z tych właśnie analiz pochodziły wnioski dotyczące konieczności poprawy warunków sanitarnych w wojskowych placówkach medycznych. Wykorzystywała dane statystyczne do lobbingu na rzecz zmian w szpitalnictwie wojskowym i cywilnym na terenie Wielkiej Brytanii.
Otoczona powszechnym szacunkiem i uznaniem dożyła wieku 90 lat.
Źródło: https://www.florence-nightingale.co.uk
W 1912 r. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża ustanowił Medal im. Florence Nightingale. To najwyższe i najbardziej zaszczytne odznaczenie pielęgniarskie jest przyznawane co dwa lata za wybitną działalność zawodową i humanitarną, bohaterską postawę w czasie działań wojennych i klęsk żywiołowych, a także za szczególne zasługi organizacyjne.
Do 2002 r. była jedyną kobietą, której wizerunek widniał na brytyjskich banknotach (dziesięciofuntowych). Wiele szkół pielęgniarskich na całym świecie nosi jej imię. Ku jej czci wzniesiono mnóstwo pomników, na czele z pomnikiem na placu Waterloo w Londynie. Jej życie było inspiracją dla wielu dzieł literackich i filmowych.
W życiu Florence jest również mało znany akcent polski. 17 marca 1863 r. skierowała list do przewodniczącego spotkania, które odbyło się w ratuszu londyńskim, w celu złożenia protestu przeciw rządom caratu rosyjskiego w Polsce. Napisała w nim:
„Mój drogi, jeśli istnieje jakikolwiek fundusz na rzecz chorych i rannych ofiar powstania polskiego, proszę doń dorzucić tę moją niewielką sumę 10 funtów. Serce w mej piersi płonie na myśl, że ów dzielny naród znów podniósł broń w walce o wolność. Niech Bóg mu błogosławi w jego wysiłkach i niech mu dopomoże jak najszczęśliwiej zawinąć do przystani.”
Oprócz wprowadzenia rewolucji w organizacji placówek medycznych i stworzenia podstaw nowoczesnego szkolnictwa pielęgniarskiego, Florence Nightingale zbudowała również nowy wizerunek pielęgniarki, składający się z następujących cech: skromna, dobra, mądra, punktualna, budząca zaufanie.
opr. Małgorzata Pyka
Opracowano na podstawie informacji ze strony Muzeum Florence Nightingale w Londynie https://www.florence-nightingale.co.uk
Mirosław Usidus,Panteon bohaterów medycyny: Florence Nightingale
Florence Nightingale. Kobieta, która odmieniła pielęgniarstwo, https://pl.aleteia.org/
Z. Abramek, Szkoła Pielęgniarstwa Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie (1929-1944),
