58. Czy wiesz, że Odznaka Honorowa PCK jest najstarszym czerwonokrzyskim odznaczeniem, którego historia sięga prawie 100 lat?

Ciekawostka nr 58. Czy wiesz, że Odznaka Honorowa PCK jest najstarszym czerwonokrzyskim odznaczeniem, którego historia sięga 100 lat?

 

Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża jest najwyższym i najstarszym odznaczeniem organizacyjnym  w naszym stowarzyszeniu.  Przez lata zmieniał się jej wzór, niezmienne jednak zostały pewne istotne zasady  – od samego początku służyła wyróżnianiu osób, które w szczególny sposób realizowały misję organizacji, przyczyniały się do jej humanitarnego dzieła.

Prawo do nadawania odznaczeń za zasługi położone „na polu urzeczywistnienia zadań stowarzyszenia” zapisane zostało po raz pierwszy w Rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 1 września 1927 roku o Stowarzyszeniu „Polski Czerwony Krzyż”.  W ślad za tą delegacją prawną, rok później, 19 grudnia 1928 roku Komitet Główny PCK przyjął Regulamin Odznaki Honorowej PCK.  W regulaminie tym po raz pierwszy określono wzór odznaki, czterostopniowy charakter, sposób noszenia, nadawania, skład Kapituły i tryb jej prac. Co ciekawe w regulaminie odznaki z 1928 roku wskazano sposób jej finansowania, który dzisiaj chyba nie zaskakuje nikogo – paragraf §6 stanowi: ”Odznaczeni winni zwrócić koszty wykonania odznaki”.

 

Zwrócić należy uwagę, że odznaka honorowa istniała już wcześniej w Polskim Towarzystwie Czerwonego Krzyża, nie istniały jednak formalne podstawy  jej dotyczące. Nie wspomina się o tym odznaczeniu ani w statucie z 1919 czy 1921 roku. Początki nadawania odznaki wiążą się z wojną polsko-bolszewicką w 1920 roku. To po zakończeniu tej wojny w 1921 ustanowiono odznakę za wybitne zasługi w ratowaniu rannych i chorych żołnierzy stron walczących. Pierwsze odznaki zostały zatwierdzone przez Komitet Główny PTCK w dniu 31 stycznia 1921 roku w trzystopniowej skali: dyplom honorowy i prawo do noszenia w klapie wstążki z czerwonym krzyżem (potem  zastąpione ośmiobokiem, w który wpisano czerwony krzyż i litery P.T.C.K), medal srebrny i medal brązowy. Odznaki były nadawane przez komisję odznaczeń, a nazwiska osób podawano do publicznej wiadomości poprzez publikację w piśmie „Czerwony Krzyż”.

 

W czasie II wojny światowej nadawane były odznaki honorowe, lecz nie prowadzono szczegółowej ewidencji nadań. Znane są również nieliczne przypadki ustanawiania i nadawania odznak honorowych przez delegatury zagraniczne PCK ( np. po wojnie delegatura PCK w Niemczech Zachodnich (Rosenheim) zajmująca się jeńcami wojennymi emitowała odznakę honorową wzorowaną na przedwojennym wzorze odznaki II stopnia (złoty medal).

Po II wojnie odznaka została wznowiona w Polsce Ludowej w 1945 roku. Wszystkie 4 stopnie miały podobny wzór. Na awersie odznaki znalazł się równoramienny krzyż koloru czerwonego, między ramionami krzyża umieszczone zostały  pęki promieni w kolorze złotym. Pośrodku umieszczony został orzeł według wzoru godła państwowego. W odznakach I i II stopnia orzeł był w kolorze srebrnym, z dziobem i szponami w kolorze złotym. W odznace III stopnia orzeł był w całości wykonany z metalu w kolorze srebrnym, a w odznace IV stopnia w kolorze brązowym. W okresie PRL umieszczony był orzeł bez korony. Do 1948 roku emitowano odznaki z napisem „Zasłudze” na rewersie, po czym od 21 maja 1948 roku zaprzestano tego i usunięto napis pozostawiając jedynie litery P.C.K.

Po zmianie godła i przywróceniu korony (31 grudnia 1989 rok), zmieniony został także wzór odznaki.

Współcześnie:

Wielkość : I stopień – 37 × 37 mm, II–IV stopień – 30 × 30 mm

Rewers odznaki jest gładki, pośrodku umieszczony jest wklęsły napis „P.C.K.”.

Odznaki wszystkich stopni zawieszone są na wstążce koloru białego, szerokości 40 mm, z czerwonymi paskami szerokości 4 mm po bokach. Kółko łączące wstążkę z odznaką jest wykonane z metalu zdobionego ornamentem z liści laurowych: dla odznaki I i II stopnia – w kolorze złotym, dla III stopnia – w kolorze srebrnym, a dla IV stopnia w kolorze brązowym.

 

Odznakę Honorową PCK nadaje Kapituła Odznaki Honorowej PCK na wniosek struktur istniejących w organizacji, w tym m.in. zarządu głównego. Pięcioosobową kapitułę wybiera zjazd krajowy PCK spośród osób wyróżnionych uprzednio odznaką PCK I stopnia. Odznaki wręczane są uroczyście z okazji ważnych wydarzeń w Polskim Czerwonym Krzyżu, m.in. Tygodnia PCK, Dni Honorowego Krwiodawstwa, Dni Młodzieży PCK.

Odznakę Honorową mogą otrzymać:

1. osoby będące członkami Stowarzyszenia, które wyróżniły się szczególnym zaangażowaniem i konkretnymi osiągnięciami,
2. jednostki PCK i zbiorowości społeczne będące członkami wspierającymi Stowarzyszenia, które wniosły szczególny wkład w popieranie i rozwój jego działalności,
3. inne osoby, a także organizacje i instytucje, czynnie współpracujące z PCK lub wspomagające jego działalność,
4. organizacje zagraniczne Czerwonego Krzyża i ich działacze, a także inne organizacje i instytucje międzynarodowe oraz ich członkowie, którzy realizując czerwonokrzyskie ideały zasługują na szczególne uznanie ze strony PCK

Podstawy prawne Odznaki Honorowej znajdują się w ustawie o Polskim Czerwonym Krzyżu z 1964 roku , Statucie i aktualizowanych regulaminach.

Odznakę Honorową nosi się na lewej stronie piersi po orderach i odznaczeniach polskich, w określonej przepisami kolejności. Organizacjom, instytucjom i zbiorowościom posiadającym sztandar wręczą się Odznakę Honorową wraz ze wstążką regulaminową do zawieszania na sztandarze oraz dyplom nadania Odznaki Honorowej.

 

 

Obowiązujące akty prawne dot. Odznaki Honorowej PCK:

Uchwała Krajowego Zjazdu PCK  w sprawie uchwalenia Regulaminu Kapituły Odznaki Honorowej PCK

Wniosek o nadanie OH PCK – indywidualny

Wniosek o nadanie OH PCK – zbiorowy